• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
NOS LÍNGUA SKREBEDU NA KUAZI TUDU VARIANTI*
Cultura

NOS LÍNGUA SKREBEDU NA KUAZI TUDU VARIANTI*

Di dentu Portu Fundu, Lion ku Ponba ku Furminga subi Biakurta i, lentamenti es dixi Santadu es bai rafreska spritu ku briza suavi ki sa ta benba di kel imensu i maravilhozu mar azul, ki na ses odju sta parseba ma staba stendedu pa la di orizanti. Dipos es bai da odju bentu la Pónta Kokeru, di undi es fika ta djobe i ta ponta dedu la dentu fundu rubera, pa banana di injinheru Almeda Enriki la SAKOFIL. Na vólta es rozolve ben pa Bandan, pa es pasa pa Pónta Altu pa es bai brinka ku fidjus di Robeladu na djuga karanbóla, na salta kórda, na brinka txuskéma, na fase ndóli-ndóli, na salta un-pur-un i na djuga atakada ku tamborona. Pamodi di noti es ta ba obiba stória di Lobu ku Xibinhu, di Pedru ku Palu ku Manel, di Nha Bédja Fiitisera, di Juan da Bura, di Soldadi Baretu o di Sapateru ku Nhu Rai, ki Jaiminhu di Mariâ di Júlia ta kontaba tudu dia na bóka’l noti. Ka mutu lonji di Pónta Altu, entri Bandan ku Téra Branka, dentu di un pardueru bedju, na lugar undi Fifi di Lídia, konxedu pa Sulku, ta plantaba érba, es atxa un boi mortu, dja komesaba txera fedi. Komu na reunion Lion tinha papiadu di dimokrasiâ ku igualdadi na djustisa pa tudu limária, ma es tudu es tinha o’mesmu direitu di kume ti farta i di bebe ti basta, indipendentementi si e grandi o pikinoti, si ten denti o feron, o txaskan gingiba, pamodi ma limária tanbe e fidju di Nhor Dés ku Nha Virja Mariâ parida. Sendu asin, el Lion e devia ser purmeru na da inzenplu. Pur isu, e ka pasa pa dianti di nenhun des, nen e ka invoka se imunidadi na kualidadi di Xefi i Purmeru-ministru, pa e kume tudu el-so. Mas kusa go ki Ponba ku Furminga ka sabeba, éra ma Lion staba sépa’l fartu. Kantu e sa ta binha di la di dentu matu di Angóla pa e ben panha avion pa Kabu Verdi, e da ku un Zébra mortu na kaminhu, e da-l un palmada. Pur isu ki e staba ta parse dimokrátiku. Si e staba ku fomi… e ta sotiba dimokrasiâ dentu kade… ia, e ta fikaba el propi ku txabi na mo, ta fase di guarda. Es fika ta studa módi ki es ta rapartiba kel boi sen ki nenhun des fikaba más ben purbetadu na kusta kel otu. Es fika es ta diskuti kál de ski txiga purmeru. Es diskuti kada un na se varianti di kiriolu, mas ka stroba-s di ntende kunpanheru purfetamenti.

Donu ku dóna di Lion éra di intirior di ilha di Santiagu. Es éra badiu di fóra, la di fundu Matu Gegê, la di Injenhu Santa Katrina. Es baba komu kontratadu pa Angóla i pai di Lion dja nâse la. Lion éra manganás, e tenba petu largu, rabadidja stretu, kadera seku. Se kóma ta baba-el dasdi totis ti riba lonbu kósta. Ponba éra di Drarfogu, la di rótxa Pai Antóniu, la Musteru. Éra kurkutada, e tenba péna branku ku listra kastanhu, ki ta txomadu kor-di-tedja. Tudu bes ki e odjaba un Ponba fémia pertu del, pretu o branku, o kor-di-tedja, e ta fikaba djardjaridu, faronperu, ta ronka ku kabésa na txon, ta da vólta na kel un kau, ta kanta na se sotaku di Djarfogu, ta fla:

- Si bu kre-m, N ta kre-u tanbe… si bu kre-m N ta kre-u tanbe… si bu kre-m N ta kre-u tanbe.

Furminga dja éra di Djarmai, la di Kaskabudju. E bai mora la Kaskabudju pamodi e obi ta kantadu ta fladu ma Kaskabudju ten baliâ sima buru, nton e faze se kalku pa si algun diâ Baliâ nkadja, ma e ta fase uma fésta.

Lion ku Ponba ku Furminga so na diskuti ku kunpanheru kál des ki txiga purmeru, Ponba labanta rostu odja Pedru Manhánha ta soma di lonji, ta ginda pa subi Bianga. E staba bistidu ku un kalsa balafó, un kamisa sitin tudu disparduadu, txapeu di padja na kabésa, pe lapu na txon. Na kós di kalsa e teneba txusidu un fakadjon ki ta txomada 80. Sima Ponba odja-l, bira pa Lion ku Furminga fla-s ku se vós miodu, na varianti fundu di Djarfogu.

– Alâ Pedru Manhánha ta pasa la sin la. Nhos sperá N ba txuma-l el ben djuda-nu rapartí es boi.

Tudu es konkorda, Ponba buâ bai ter ku Pedru. Kantu e txiga na el e fla-l:

– Pedru, N sta ben fra-bu pa bu ba faze-nu un favor.

– Ka ten prubulema. Ki favor ki bu kre?

– Mi ku Liaun, ku Furminga, du atxa un boi mortu, go du meste-bu ki e pa bu ba djuda-nu kumô du ta rapartí sen ardrabisi.

Pedru fika spantadu pamodi ki es sa ta diskutiba partidja di un Boi ton grandi! Nton Ponba splika-l pamodi ki es ka sa ta konsigiba ntende ku kunpanheru.

– Du ka sta konsigí, pamô nos tudu du sta fra kumô du txiga primeru, ma du debê tumâ más txê – komu justu ki Pedru senpri foi, e purgunta e kál des nton, ki namé-divéra txiga purmeru, Ponba splika-l – Mi N sta atxâ kumô mi N txiga primeru; Liaun, pa se bes el sta fra kumô e el ki txiga primeru; i Furminga tanbe sta fra kumô e el…

Mas Pedru éra un kiriansa bondozu, e xinti medu si e bai fase-s partidja i e ka fase-l dretu. E ta fikaba tristi pamodi e ka gosta di indjustisa. E bira e purgunta Ponba:

– Si N bai raparti-nhos el, nhos ka ta atxa rabés?

Ponba bira rusponde-l:

– Du ka ta xatia, ná. Bu pode ba dividi nos el.

Pedru bai mé, kantu e txiga e rinka se faka di préga e komesa strasa boi. E tra karni e poi di un ladu, osu e poi di kel otu, nérbu e poi na un otu kau. E fase tres monti. Lion fika ku odju ragaladu, pregadu na monti di osu e ta sensia. Pedru bira pa el fla-l:

– Lion, komu bu ten bon denti, bu ta toma osu, bu ta nheme bu ta txupa tutanu.

Lion fika kontenti, e ratxa uma grasa ki e raganha denti ti totis.

– Mutu obrigadu, Pedru. N pode ba ta purba nha párti, nton?

– Bu pode ba ta nheme bus osu, si bu kre – Pedru otoriza-l, kaba e bira pa Ponba: – Abo bu ta fika ku kes karninhu moli li, fofinhu sima spónxa solopadu di águ. Komu bu bóka e gudu, karni e más móli, asi dja bu ta txutxi-l más midjor bu ta manda-l pa papu – Ponba guza bóka, sukudi asa pa e mostra modi ki e staba sépa’l kontenti, o nton, e sa ta nsaiaba modi ki e ta kumeba el – Tanbe N sabe ma bu ten bu prubulema ku dor-di-denti, ma bu ka ta konsigi nheme nen nérbu kimafari pa bu dismagadja osu.

Ponba bana ku kabésa ma sin. E sukudi asa, e poi kabésa na txon, e labanta rabu pa riba, sima kusa ki e sa ta rasa móda musulmanus, ta unhi kes otus diós ki e ka Alá. I e kanta un muzikinha so di kontentamentu, pa e gradese Pedru di sigida:

– Obrigadu. Obrigadu. Mutu obrigadu, Pedrinhu Manhanha.

Pedru vira pa Furminga ki tanbe staba kontenti mesmu antis di e flada kál ki éra párti ki e sa ta dada. Komu so fikaba el pa resebeba se párti, obiviamenti ki tudu kes nerbu, uniku monti ki inda fikaba la, di serteza ki éra pa el. Pois, éra prisizamenti kes nerbu ki teneba el fadigadu, nervozu, ku águ ta nase-l na bóka.

– Komu bu ten un bokinha pikinoti, bu ten txaskan un dentinhu… oliás, un feronzinhu, N skodje nerbu pa bo. Bu ta fika ta pasia riba del di un ladu pa kel otu, bu ta divirti ti bu ndoga.

Furminga fika maluku, rai-di kontenti. E fika ku korpu diskilibradu riba di se dos brasinhu, ku tudu dos pe labantadu sima ki e sa ta fase pinu, so pa e mostra modi ki e staba kontenti.

– Ka ten prubulema. Ami so ma dja da-m nha párti. N ka sabe propi nen modi ki N ta gradese-bu. N sta rai-di kontenti. Bo e un gajinhu bué fixi, pá.

Pedru rusponde-l:

– Bu ka meste ki gradise-m. Ago bu ta ben ñanhi-s lepeté-lepeté, asi dja bu tene kusa kume pa un-monti tenpu. N ta dizeja-nhos, nhos fepu, un bon fartu.

Lion, ku Ponba ku Furminga fika tudu kontenti i Pedru Manhanha xinti sabe. E torna txusi se 80 na préga e da rinkada e bai se kaminhu.

Un sertu diâ, Pedru sa ta faseba un jornada mutu dilikadu. E sa ta baba trás di un enkantada pa e bai pidiba el pa noiba, pamodi dja e staba kuazi ta konpletaba 21 anu. E bai tité, e obi um voson ta txoma-l fadigadu, un-riba-d’otu – PEEEDRU! PEDRU MANHAAANHA! PEDRU MANHANHA, UUUU! – Pedru bira rostu pa trás e odja Lion ta kóre, ta bai pa el na uma skarera, ku petu abertu, língua fóra’l bóka. E bira fla, kuazi dentu del, xeiu di medu:

– Prontu, Pedru! Abo dja bu frónta! Debe ser ki Lion ka gosta di partidja ki N faze-s kel diâ, go ale-l ta ben pa e ben mata-m li kel kau ermu li!

E xinta lapu na txon, e abri bóka pa e odja si e ta konsigiba grita pa pelu menu e dizabafa, mas vós rakuza sai-l di garganta. Kurba more-l, korpu kaianbra-l, e fika ta treme sima bara berdi. Sta-m propi ma na kalsa e txiska moku. Lion txiga pertu del, ku se dos brason abertu, fla-l:

– Pedru Manhanha…

Pedru labanta prikiti, uma naforsa, ka dexa Lion kaba papia:

– Ave-mariâ, sen grasa nenhun…

Lion nbarsa-l, di es bes go N ten serteza ma e nbosta na kalsa fepu. Nton Lion rabida fla-l:

– N ben difetu pa N ben gradise-bu pa kel partidja ton maravilhozu ki bu fase-nu kel diâ, pamodi bu fase-nu el mutu ben fetu. Mutu obrigadu.

Kantu Pedru pursebe kál ki rialmenti éra intenson di Lion, e fika menus prokupadu. Oliás, e fika propi más susegadu, e diskansa xintidu un kóxi. E xinta lapu na txon, ku korpu tudu morsedu, un-bokadu e torna labanta, sima kusa ki e trinkadu ku un móla, e stika se dos mo na bolsu, e raspira fundu e fla dentu del:

– Grasas-a-Diós – e bira pa Lion e djobe-l dentu rostu. – Bu ben so fla-m Obrigadu?!

– Aian, Pedru Manhanha! N ben so pa N ben agradese-bu i pa N fla-bu ma si algun diâ bu meste nha djuda, ma bu pode konta ku el, na kualker óra i na kualker lugar undi bu sta.

– Djuda?! Ki djuda?

Pedru stranha, inda ku un kusinha di kobardisa na korpu.

– Aian – Lion raforsa-l. – Kel ó ki dja bu anda ki dja bu fika kansadu, bu ta pidi pa bu bira Lion, kel óra, bu ta transforma nun Lion, bu ta anda pa undi ki bu kre, na diskóntra, sen bu kansa. I ningen ka ta otreve mete ku bo.

– Mutu obrigadu. Obrigadu nha amigu Lion – e da-l un abrasu. – Dja bu poba-mi korason ba-m pe, pamodi N kuda ma bu benba pa bu ben mataba-mi. Mutu obrigadu mesmu.

E dispidi di Lion e da rinkada ta bai, un-bokadu e obi más un vós ta txoma-l: – OH PEDRU! PEDRU MANHÁNHA! – E torna rabida e xinta lapu na txon, soris ta baza. Di es bes go N ka ten dúvida ma e mixa na kalsa. Korason fika ta bate-l ku uma forsa dentu petu, sima kusa ki e sa ta pregada pregu di asu na petu, ki e sa ta dada ku martelu un trás-d’otu.

– Oooooh, prontu!… Go é Ponba ki dja atxa ma partidja sta mal fetu… ale-l ta ben kaba ku mi! Di es bes li go ka ten tadju! Dja e ben pa e ben kaba ku Pedru Manhanha! Sikadjar e kreba pa N daba el kes osu ki N da Lion, pa e txupaba kes tutanu dilisiozu. Ah, Pedru! Kusé ki dja bu fase, mos?! Kasta di otrevimentu ki leba-u pa bu bai fase kel partidja la?!

Ponba txiga djuntu del, e labanta pa e kóre, e torna kapri e lonba na txon. Se pérna sa ta rakuzaba obi ku el triminantimenti. E fika steradu na txon, ta baza basga pa bóka, ku gana da taranta. Ponba fika spantadu ku tudu kel kobardisa di Pedru. Aes es staba djuntu inda ka tenba txeu diâ! E poi ta ri kantu e lenbra di un partida ki Tuti Morera kustumaba konta. Tuti kontaba ma un sertu diâ e fla se mai ma e staba ku fomi, ma kel óra se mai ila midju pa fase pápa, ma pápa sai tenteren. Ma e da un fartu, kantu ki e sai na ruâ e kontra ku se fartu na metadi kaminhu ta ri ku el. Ma e bira e purgunta-l: Abo, nha fartu! Abo gosi li inda ki nu staba djuntu, pa dja bo sta li-sin ta ri ku mi? Ponba rabida fla-l:

– Spera-m la, Pedru ka bu kóre ná. N sta meste-bu.

Go ki Pedru tenta kóre na mundu! E tenta sota skarera, ta bai ta pupa, mas pe staba el mutu pisadu, kuazi ka ta labanta di txon. E poi ta nbera sima baka:

– OH, NHA MAI… OH NHA MAI, DJA N FRONTA; OH NHORDÉS, NHU RABATE-M DIZIMÓLA!

– Pamô ki bu sta kórre di mi, Pedru? Spera-m la N sta meste-bu.

– Paké propi ki bu sta meste-m? – Pedru kala, sumara un-bokadu, fla dentu del: – Tanbe paxénxa, Nhordés. Paké ki N bai sai ku otrevimentu di da pa juis?

Ponba ri ti babu baza-l.

Ponba txiga na Pedru, e abri asa e nbarsa-l. Kantu Pedru ta xinti dja e smaiaba bedju, dja e kapriba dja e sota na txon, ku básga ta baza-l pa bóka, ranhu ntoladu na naris, odju rabidadu, nklisadu na kabésa, tipu ki epilepisia kre panhaba el. Ponba fadiga, fika djardjaridu ka sabe kusé e ta fase. E da unxuati e bai buska un kanéka di águ fresku e ben txapitxapi-l na tésta ti e komesa ben nel, ki e komesa ta mexe odju. Un raféga’l bentu fresku fase di rapenti, panha Pedru na rostu, po-l sperta, inda un kusinha tantariadu. Ponba fika ku txeu péna del.

– Ka bu fiká sin ná, Pedru. Odja kumô dja bu kabá mixá nes bu karsa largu li. Dja bu sta más midjô? – Pedru ka rusponde-l, nen kusé más ki e fase o ki e dexa di fase, tanbe N ka sabe. So N sabe ma Ponba tapa naris antis di e fla-l ku kel se vós nfanhós. – N ben ditu-fetu pa N ben gradise-bu, pa N ben fra-bu kumá N fika kontenti ku kel partilha ton dretu ki bu faze pa nos.

Dja un kusinha más trankilu, tirandu txeru fedi ki fika ta sai di dentu’l se kalsa balafó, Pedru purgunta-l dimiradu:

– Bu kre agradese-m?

– N kre agradese-bu, sin, mas tanbe N kre oferese-bu nha apoiu.

Pedru agradese bon edukason di kel Ponba bistidu so di kastanhu, ki sa ta parseba más ku un Padri Kapuxinhu o ku un grandi méstri fasedor di kórda.

– Obrigadu. Mutu obrigadu, Ponbinha mansu. Diós ta da-bu asa kada bes más grandi, pa bu buâ kada bes más altu i pa bu kurti na mansu-mansu saburas di altura.

Ponba kudi-l amen, kaba rabida fla-l tanbe:

– Bu podê ba bu kamin. Óra ki bu kansá, bu ta fazê pelisinal di santa krus, bu ta fra: Pedru, bira Ponba. Kel óra bu ta buâ, bu ta anda riba la na Seu, lonji di tudu prigu des mundu.

Pedru fla-l obrigadu, e kontínua se jornada. E anda más un-bokadu, e obi un otu vós ta txoma-l. Des bes go e obi un vosinhu, sima vós di mininu. E djobe pa tudu kau e ka odja nada. E sakedu e fika xeiu di medu. E kuda e kusa-kalinpu ki sa ta txoma-l. El e sa ta obi vós ta txoma-l, e ka sa ta odja ningen!… Nton e arma tuntunhi. E labanta rostu e stika piskôs, e djobe la fundu e odja Furminga ta ben pa el, kansadu, ku língua fóra’l bóka ta rasta na txon. Kantu e rapara ma éra Furminga, dja medu kaba-l. Furminga e mutu pikinóti pa sota-l. So si el e mutu mufinu, o si for di noti ki e sta na sonu pa soti-l na obidu. Mas di diâ… Furminga ka ten ipótis. Furminga txiga nel, fla-l na se língua, na varianti di Djarmai:

– N sta meste-u, Pedru Manhánha!

Pedru rabida kudi-l, ku farónpa ku tudu, pa e mostra-l ma e ka tene medu:

– Kusé ki bu meste-m? Bu kuda ma bu ta mete-m medu? Mi N ka ten medu’l bo!

Furminga rabida fla-l:

– N sta ben agradise-u pa kel partilha ki bo fazen-du, pamode e foi mute ben fete. Bu repartin-du kel boi ku intelijente. Bu foi un juis perfete.

– Mutu obrigadu, Furminga. Kel-li e ka nada. N ta kontínua senpri as órdi.

– Bu sta imajinâ kel dentin li ta rukutí kel ose riju la?!

– Pur akazu e verdadi. I pelu kontráriu go, denti di Lion ta múi osu ki bu ta kuda e mákina… bu ta kuda e tripitxi ta pila kana. I kes tutanu gordu e ta manda uás la pa bandoba.

– Mesmu karni éra prigoze. N pode tolâ, N morê seku-rusu-torade.

– Bu atxa ma N ka pensa nisu? E pur isu ki N da Ponba karni. Komu el e ka ten denti, se bóka e gudu, N atxa ma e ta txukiba-el na karni más midjor di ki na osu o na kes nérbu grós ki boi ten. Oliás, nérbu podia até ngasgaba-el.

– Tanbe, timenti N ta sta karapatide na nérvu N ta djindâ, N ta finka-l feron napundi ku N kre, N ka ta skese nunka más di bo. N fika-u muitu obrigade. – Pedru diskansa xintidu, e fika rai-di kontenti. – Agóra bu pode sigí bu jornada, óra ki bu txigâ nun lugar, ki bu araska, ki bu trapadjâ na kamin, ki bu ka atxâ saída pa bu kontinua ta andâ, bu ta rezâ ave-maria ku glória ou pai, dipos bu ta flâ: Pedru, virâ Furminga, bo ta virâ Furminga, la mé, ta parsê un brake bu ta entrâ. Di la bu ta bai, bu ta bai sai la un ote lugar.

Pedru ba ta anda, e anda, e anda, kantu dja e kansa, e pára e fla: – Pedru bira Lion! – Kel óra e bira Lion, e anda ti ki e txiga na un lugar ki ten so mar ku rótxa se frenti, i Seu di pa riba. E bira e torna e fla: – Lion vira Ponba. – E bira Ponba e buâ e subi riba la na altura, ku asa abertu e ta brinka na núven, sábi pa frónta. Li dibaxu fika ta parse-l pikinóti, tudu kusa ta parse-l sima Furminga. E bai ti un sertu altura, li dibaxu fika ta parse-l nebuadu, ka ta dexa-l odja kuazi nada. Mas e buâ ti ki e txiga riba di un ilha ki ten sobradus, kasa di tedja, naviu na mar, karu na strada, mininus di riku ta anda na biskiléta, ku trisiklu, ku trakineti; fidjus di póbri ta djuga amália, tanboróna ku atakada. Di noti mininus ta brinka Pulísia-ladron, txuskéma, sukundida, ndóli-ndóli ku odju na Seu. Tudu éra maravilhozu. Kel ilha txomaba Sonvisenti. E bai xinta riba poial di kasa di un djabakozu ki txomaba Nhô Konpô. Tioxi na se bida, Pedru ka odjaba un kasa sima kel la. Ku banku na baranda, flor bisós na ruâ, kanpainha na pórta, lanpa pa tudu kau, lus sendedu ti na boronsera.

Nhô Konpô éra di Santanton, la di Txan-di-Pédra di Rubera Grandi. E bai pa Sonvisenti kantu e staba inda rapás nobu. Na inísiu e trabadja komu stibador na Pontu Kais, ti ki e rozolve ben da pa méstri. Ideia di da pa méstri surji-l apartir di un brinkadera. E konxe un rapariga di Sanikulau, más tardi es ben ranja ku kunpanheru. Rapariga txomaba Maria Page. E ben tra-l di kasa es bai mora djuntu la Madralzinhu, na un kuartu rendadu. Un sertu diâ, es staba na brinkadera, Nhô Konpô finji ma e sa ta le-l sórti na palmu mo. I txeu kusas ki e fika ta fla-l sa ta koinsidiba ku kusas ki dja pasaba mé. Dipos e pega nun baradju di karta e komesa ta bota riba di un mésa, e dexa sanikulauénsa ta baba. Nhô Konpô fla-l ma e prende bota karta i le algen sigu na mo, ku un se tiu ki dja móreba, dja tenba uns anus. Maria Page seta mé, komesa ta fla se amigas, notísia komesa ta spadja. Nhô Konpô ben renda un kasa más grandi, la mé na Madralzinhu, e monta se klínika di bota karta ku djobe algen sigu na palmu mo. Es vive 19 anu djuntu el ku Maria Page, es tevi un fidju fémia ki txomaba Kakã. Es ben dana pamodi Maria Page fika ta frekuenta Igreja Universal di Renu di Diós, IURD o Tenplu Maior, ta bai tudu santu diâ, asves propi dos bes nun diâ, ta da un-monti dinheru pa oferta di sakrafísiu. El éra Domésika, se trabadju éra di Enpregada di Limpeza. Entritanti, tolobaska na se krensa, e furta Nhô Konpô dinheru e bai oferese IURD. Di un bes so e da dinheru ikivalenti a un anu di se saláriu. E da i inda e fla: Mutu obrigadu, Sinhor Jezus. Tudu bes ki e baba igreja i e ta daba dinheru i, más txeu inda e ta daba óras ki stada na Kanpanha, sima Fogera Santa di Israel, Djudjun di Danial, ets. So pamodi Nhô Konpô fla-l pa e ka da tantu dinheru si, e bai kexa ma Nhô Konpô ta obriga-l pa e fase kel ki el Nhô Konpô e kreba pa ela fase i ma ta dagiba na el. I Kakã fla na Trubunal ma e kustuma foga se mai se frenti, Trubunal bota-l la pa ruâ di kasa. E bai renda un otu kasa e fika moradu el-so. Dipos e kunpra un kasa na Morada, na sidadi di Mindelu. E dexa se filha ku ex-kunpanhera na kel otu kasa na Madralzinhu, tudu mes e ta daba-es dinheru pa es kunpra kumida, pa es paga rénda, ku lus ku águ. Ses filha staba ku 15 anu. Mariâ Page bira krenti asériu, fanátika i kuazi tolobaska. E bira ta distribui jornal di IURD na ruâ, ta partisipa na reunion i, más tardi, e bira ta kunpanha Pastoris ku Obreras na evanjelizason porta-pórta. Se kasa éra mobiliadu so ku mobilias mudernu i ku tudu tipu di eletrodoméstiku. Kuartu di Kakã éra un kau ki ta faseba se amigas ki ta baba la divirtiba ku el, xintiba inveja. Mas Mariâ Page bende moku. E dexa di paga rénda duranti 7 mes, e da dinheru tudu na IURD, konvensedu ma Diós ta ben da-l dés, o sen bes más txeu. E tomadu kasa e botadu na ruâ, e fika ta pidi zimóla pa e kume, ta durmi na beku o na banku’l Prasa. Kakã ki baba kóntra se pai, ki atxaba ma e ta strobaba se mai di sigi se fe, ki txiga ti di konta kasí na Trubunal ma se pai ta dagiba na se mai i ma kustuma foga-l, kaba go ku bai mora ku se pai, ki torna da-l tudu kes mordomia ki e tinha antis. Mariâ Page ben bai kabésa, fika bandonadu na meiu di ruâ.

Enbóra dja e staba un-monti tenpu moradu na Sonvisenti, inda Nhô Konpô sa ta papiaba se kiriolu fundu, kuazi original, ku kel sotaku fundu na varianti di Rubera Grandi di Santanton. E ta moraba el ku Kakã, es dos txaskan, na kel uma kasóna ki e kunpra na un ladu di Prasa Nova. Kakã éra mutu bunita i e ta bistiba xo-di-bóla. Tanbe e ta staba senpri kontenti. Kel diâ di tardi kantu Pedru xinta dentu ses baranda, na fórma di Ponba, e sai na ruâ e odja-l riba poial. E fika kontenti, e da uma sakada e bai txoma se pai.

– Pai, no ba pa bosê ba panha-me un punbinha benitinha ke ja-me oiá la na nos varanda.

Se pai bira fla-l:

– Bo ñouá koza nenhun. Bo tâ mâx e na bajófa. Un pónba prâ í nâ nos vârânda?!

Kakã insisisti ku se pai, e tenta nbarsa-l:

– Sin, pai. N m’oia-l. Un punbinha mutu fofinha. N ka ti ta mentí bosê naun. No bai bosê ba oiá… asin bosê ta kreditá.

Nhô Konpô kaba pa dexa di purfia ku se filha.

– O. K. Nton no bâ.

Nhô Konpô labanta mé, es bai e ba odja. E fika dimiradu ku kel ponbinhu ton bunitinhu riba di se poial. E bira pa se filha e fla-l:

– Bâ dipresa bo bâ buskâ-me uns grons d’arros no ben botâ-l pa-me podê oiá se N ta pânhâ-l.

Kakã da unxuati pa dentu, e volta ku un mo di arôs, e da se pai. Nhô Konpô lansa arôs na txon, kel ponbinha fika ta kume, ta txiga kada bes más pertu del, ti ki e bota-l mo nhápu. E bai ku el dentu, e mara-l un kordonsinhu di oru na pe, e bai mara-l na pe-di-mésa na sala. Tudu diâ Kakã ta intxiba-el se pirzinhu di arôs e ta da-l pa e kume. Kel ó ki dja noti, ki dja es kaba djanta, Nhô Konpô ta bai fitxa Kakã na se kuartu, e ta kunsa bai detaba na di-sel. Di kuartu di Nhô Konpô pa di Kakã tinha séti pórta, kada pórta tinha séti fitxadura i kada fitxadura ta fitxa ku séti txabi. Un sertu diâ, kel ponbinha da bason di tudu manóbra di Nhô Konpô. Tudu bes ki Nhô Konpô ta pasaba na el e ta sukundiba kabésa baxu di asa e ta finji ma e staba na sonu. Kantu Nhô Konpô ba deta na se kuartu, e dismara kordon di pe, e fla:

– Ponba bira Furminga.

Furminga subi na pórta, kanba pa naris di fitxadura, e entra na tudu kes séti kuartu ti ki e txiga na kuartu undi Kakã staba detadu, e fla:

– Furminga bira Pedru.

Pedru kore-l mo na kabelu e da uma gritu. Pedru xinti medu, bira torna fla:

– Pedru bira Furminga.

Furminga torna poi ta anda, ta subi di pórta en pórta, ta kanba na fitxadura, ta dixi na paredi, ta pasa di kuartu pa kuartu ti ki e txiga na pe di mésa undi e staba maradu, e fla:

– Furminga bira Ponba.

E pasa se kordon na pe e torna fika la ketu sima ki e ka nada ku el. Nhô Konpô labanta, sai púria-mar, bai spia kusé ki éra kel gritu ki se fidju fémia da. E pasa na Ponba e atxa-l ketu, baxu mésa maradu, ku kabésa metedu baxu di asa ta ronka, ta finji ma e sta na sonu. Nhô Konpô fika djardjaridu, ba ta abri pórta un pur un ti ki e txiga na kuartu di Kakã e purgunta-l:

– Kasta di grite e es, ki N m’ovi-be ta dá, nha fíia?

Ku korpu ta treme di medu, denti riba ku di baxu ta briga ku kunpanheru, Kakã fla se pai:

– Oh, pai, N ta xei di méde. Un pesoa tava ta palpa-me!

Nhô Konpô sai di kabésa dipos ki e berefia tudu kantu kasa ku boronsera, ki e sende tudu lus i e ka odja nada. E xatia ku Kakã, e sanha na el:

– Kál e es pesoa ki bo ouá ta pâlpâ-be, bajófa?! Ken âí nes kâsa ke ti ta bâ pâlpo-be?

– N senti, pai.

– Âi ñden ningen ki ta korre-be mon! Âí nex kâza, ken ki ta morá e mi ma bo, ma es punbinha. I el ala-l la nâ se lugar marrôde.

– Mas N senti-l.

– Bo táva nton, éra ta sunhá. Ouâ, ja N bâ detá. Si bo pensá en dá mâx un ote grite, i pa bo inkomodâ-me nhâ sonu, góra nhâ kâmin ñda fiká perdide. N tâ ben N ta trutxi-be.

Kakã fika ku medu, se pai fitxa-l pórta, bai deta na se kau. Kel ponbinha tra se kordonsinhu di pe otu bes, torna fla:

– Ponba, bira Furminga.

E torna da rinkada, ta bai ta subi na pórta, ta kanba pa txapús di fitxadura, ta dixi dentu di kuartu, ti ki e torna txiga na kuartu di Kakã, e fla:

– Furminga bira Pedru.

Pedru torna kóre Kakã mo na kabelu, Kakã ku medu pa se pai ka pila-l, e purgunta ketu:

– Ken e bosê?

Pedru kudi-l:

– Ami e Pedru Manhánha.

– Bo e badizin? Bo e di Praia?

Na vós, Kakã konxe ma el éra di Santiagu. Normalmenti, kel ó ki algen sta nun otu ilha, spisialmenti na Sonvisenti, ka ta fladu ma algen e di Santiagu. Ta fladu ma e di Praia, sima ki e Praia ki e ilha. I Pedru rusponde-l:

– Aian! Mi e badiu di fóra. Mas N ka ten pe ratxadu, nau.

– Annn! Má mi N ka ta konxe-be! N ka sabê ken bo e!

– Spéra N ta fla-u. Mas bu ta seta-m un pididu ki N sta ben fase-u?

– N ka sabê si N ta podê! Mi inda N ka ten nada ki N podê oferese-be. Tude kes koza ki ta li, e tude di nha pai. I dipois mi inda nen N ka konxe-be!

– Mas kel kusa ki N kre pidi-u… si dja bu kre bu ta da-m.

– E uké?

– Odja li, mi e kel Ponba ki ta sta baxu mésa. Mi N ta transforma, N ta bira limária ki N kre.

– Nha pai tanbê e djabakoze. N ka sabê purkê ki el ka sube ki bo tâ li.

– Pamodi ami e más bon di ki el. El e so karta ki e ta bota algen, mas e ta konta-s so kasí.

– Pur akaze… já N m’oiá ki bo e bon.

– Kusa ki N kre fla-u e ma N ben pidi-u pa noiba. Ma N kre pa bu kasa ku mi.

Kakã fika kontenti, e skese ma se pai sanhaba nel, ka duraba inda.

– Si bo e kel punbinha na divéra, nton N ta kazá ma bo sin.

Pedru fika kontenti tanbe, pegal na mo, da-l beju na kósta-mo.

– Ago N ta ben fla-bu un kusa ki e pa bu fla bu pai…

– Kál e koza? Sobri ké?

– E un kusa ki N kre pa bu fla bu pai. Mas bu ten ki ta fla-l oxi, kel ó ki nhos bai xinta pa nhos kebra djudjun.

– I koza e kel?

– Kel ó ki bu pai ben abri-u pórta, N kre pa e atxa-u kontenti… ben dispóstu. Óras ki dja bu poi kebra-djudjun na mésa – so ka bu skese di leba-m nha piris di aros – bu ta fika amiginhu ku el. Ó ki dja nhos ká kume, bu ta fla-l pa e po-bu se kabésa na ragás pa bu mata-l krutxi. Bu ta kosa-l na kabésa, bu ta ba ta mata-l kritxi ti ki e komesa djongo, bu ta fla-l: papá, N sa ta ben pidi-nho un kusa, mas N ka sabe si nhu ta pode da-m el. E ta fla-u ma ka ten kusa ki bu pidi-l ki e ka ta da-u, pamodi ma bo e se úniku fidju fémia. Nton bu ta fla-l pa e fla-u napundi ki fika segredu di se sabedoria. Pa e fla-u pamodi ki el e ka ta móre.

Kakã fla-l ma ka ten prubulema, pamodi ma sima e staba dodu nel la, ma ka tenba nada ki e ka ta faseba pa el. Mininu fémia ó ki sta gosta di un rapás… e ta kre-l más ki se pai. Es fika djuntu ti antimanxe, Pedru fla-l ma dja staba na óra di e bai pa se baxu mésa. E torna bira Furminga, e torna fika ta sai pa txapús di pórta sima e kanbaba, ti ki e txiga na mésa undi e teneda maradu. E bira Ponba otu bes, e koloka se kordon na pe, e poi se kabesinha baxu di asa e pila se sonu. Nhô Konpô pasa nel, palmanhã sedu, da-l un rabada d’odju, berefika si tudu staba dretu, kunsa bai abri tudu kes séti pórta ti ki e txika na kuartu di Kakã. E atxa Kakã kontenti, dja sta argidu bedju. Kakã bai da se pai un abrasu i un beju na tésta, dipos e bai panha un kanéka di águ, e poi na lavatóriu e laba rostu, e ferga denti ku dedu, e bisti e bai kusinha pega lumi, e kenta katxupa, e frita pexi, e fase kafé e poi na mésa. E poi kel ponbinha un praton di arôs se frenti, ku dos pósta kabalinha riba del, e kunsa bai xinta na mésa e txoma se pai pa es bai kebra ses djudjun:

– Pai, bosê ben, no ben matá njun!

Kantu dja es kaba kume, ki Kakã dja kaba ruma losa, e txoma se pai e fla-l:

– Bosê ben enkostá bosê kabesinha na nha regose, pa N katá bosê pioi.

– Mute obrigade, nha kerida. Pur akaze, kâbâsa ti ta kosâ-me.

Timenti e sa ta kataba se pai piodju, e fika atenta pa e pode da kónta óras ki e komesa ta ronka. I se pai kaba ku bai ku sonu. Nton e txoma-l ku se vós dóxi, e papia ku el mimadu:

– Pai, N ti ta ben fazê bosê un pidide, ma N ka sabê si bosê ta da-me el.

– Ah nhâ fíia, bo pode pidí. Kolker pidide ki bo fâze-me, N ta dô-be el. Bo e nha únike fíia, nha únike tizoru. Bo pode pidí u ki bo kre, menus pa N perdua bo mãi.

– N kre pa bosê dize-me n’ondé ki ta stode sabedoria de bosê? Kál ke segrede de bosê imortalidade?

Nhô Konpô spanta, e da uma sikinada, djobe-l ku kel se odjóna móda di Lion. Mas Kakã staba ton paxonadu pa Pedru ki e ka nen liga sprison di kes dos odju ki se pai djobe-l ku el. Es fika ta parse-l sima ki éra dos lsnps ki sa ta limiaba-el kaminhu di flisidadi. E tenta konvense-l, kustu ki kusta:

– Ah, nha fíia… es tânbe e un ote koza ki mi ñpóde deze-be. Bo ta deskulpâ-me, mâs bo e féma, i un fíia ne di konfiansa. E oje sin, manhá nãu.

– Pamode ké, pai… bosê pode dize-me sen dúvida. Mi e tude pa bosê. Ka ten ningen nes munde ki N ta po padianti di bosê.

Nhô Konpô xinti lixonxadu ku kes palavras doxi i maravilhóza ki saíba di dentu’l bóka se úniku i kerida filha. E labanta kontenti, e pega-l na mo es bai sakedu riba solera pórta. Kel Ponba fika argozu, ta ozerba tudu kusa kaladinhu. Nhô Konpô ponta dedu la pa ladu di un ladera, e fla se fidja:

– N ti ta ben mostro-be onde ta stode guardode nhas segredes. Nha sabedoria i nha imortalidade.

– Obrigada, nha keride Pai.

– Obrigade, kerida – se pai agradese-l tanbe – Bo ti toiá kel montanha âi?

– Sin, N ti toiá.

– Ah, pois! Trás di kel rótxa ten un sérka, dente kel sérka ten un xikere, dente kel xikere ten un Pórka, dente kel Pórka ten un purkinha, dente kel purkinha está un kaixinha, dente kel kaixinha está un Pónba, dente kel Pónba ten un ovu i, e dente kel ovu ki ta estode segrede de nha vida. De nha sabedoria i nha imortalidade. E pur ise ke mi ñda morrê.

– Obrigade, paizinhe – e agradese-l, e da-l un beju na mo – Bosê e un pai maravilhze. Medjor pai de munde.

Nhô Konpô fika kontenti, e bira e fla se filha:

– Komu Punbinha ja ta ke se kemidinha, nton no bâ dâ uns voltinha prâ i.

Es fitxa pórta es sai ku mo dadu na kunpanheru. Kel Ponba ki staba konpletamenti dentu di asuntu, dismara kel kordonsinhu ki teneba el prendedu na mésa, e buâ e bai xinta la trás di kel muntanha ki Nhô Konpô mostra Kakã. E rapara ma tinha un sérka la dibaxu mé, e dixi ti e txiga pertu, e odja ma la dentu staba un Pórka. Medu arma da-l. Un bitxu di kel strutura la tioxi e ka odjada. E pensa e fla:

– Ponba, bira Pedru.

E bira Pedru kel óra, kantu Pórka odja-l, fika furióza, ku gana kume-l tudu kel óra. Di se odju sa ta parseba sima ki sa ta saiba dos fornu di lumi. Pedru torna fla:

– Pedru, bira Lion.

Lion kanba dentu sérka pila géra ku Pórka. Es da safardiada pa li, es da safardiada pa la, mesmu sima Pedru bira Lion, kusa ka staba el mutu katóliku, mas sin, kaótiku. Kel Pórka éra balenti ki ka brinkadera. Kantu e xinti ma Pórka kre nganha-l, e rabida e fla, ku vós kuazi ka ta sai di bóka:

– Lion, bira Furminga.

E bira Furminga, e kóre e soti na braku paredi. Pórka fika konpletamenti ravoltadu ta fusinha txon. Pedru smira-l ti dja e bira kansadu, ku skuma ta baza pa bóka, torna fla:

– Furminga, bira Lion.

E torna bira Lion, es torna katrisa el ku Pórka. Komu Pórka dja staba kansadu, Lion dja ka xinti mutu difikuldadi na nganha-l géra. E da ku el na txon, e subi riba del, e pega-l na kóba-garganta e foga. E torna bira e fla:

– Lion, bira Pedru.

Pedru abri-l bóka, soti-l mo ti dixi garganton, ti bai da la bandoba, sai ku kel porquinha; e ratxa kel Porkinha e tra un kaxinha; sima e distanpa kaxinha, un Ponba sai di dentu del buâ. Pedru bira fla:

– Pedru, bira Ponba.

Kel óra e da trás di kel otu Ponba, e pirsigi-l ti ki e bota-l mo. Ku Ponba baxu brasu, e fla:

– Ponba, bira Pedru.

– Pedru ratxa kel Ponba e tra-l un obu di dentu obera. Sima e tra-l obu, ki e pega na mo, Nhô Konpô komesa da kapodi ku dor na korpu, febri ku tremura panha-l, stangu nburdia-l, bariga rabida-l, odju fikal sukuru. E kai na kama kel óra. E xinti ma e sa ta móre, e txoma se fidju fémia e fla-l:

– Ah, nha fíia, ben dâ-me un beije antis di N morrê.

Mas se filha ka bai da-l beju, pamodi dja e sabia ma si e daba-el beju ma es ta moreba es tudu dos. Nton Nhô Konpô fika na guniâ, riba pó-di-kama ku febri ta treme, ta txoma Kakã:

– Ah, nha fíia, bo ki mâtâ-me. E pur ise ki un pâ ñdevê kontá segrede di se vida pa un fíia, purke un fíia e oje sin, manhan nãu. So e ta gostá de nós, enkonte ñparesê se kara-metâde… se prinspizinhe enkantode.

Nhô Konpô fitxa odju, e pasa na frontera ki ta separa li di la. Ker dizer: Bida di Morti. Kakã sai na ruâ ta txora dizusperadu, e kontra ku Pedru ta txiga ku un obu na mo. Pedru kuda ma éra Nhô Konpô ki dja daba el algun kakerada, e rabida e fla-l:

– Ka bu meste txora, nha kerida. Nunka más e ka ta poi mo na bo. E li dentu di kel obu li ki se bida sta, N sa ta bai fulia obu na mar.

Kakã bai nbarsa Pedru, ta txora diskonsoladamenti, ta salusa ta fla ma se pai dja more, mas ma e kre pa e torna bibu. Ma dja e rapende di kusa ki e fase. Pedru nbarsa-l, da-l dos beju na ladu rostu i un na tésta, ntrega-l obu, fla-l pa e bai fase un kaldu d’obu pa e da-l. Nhô Konpô torna ben nel, un kusinha tantariadu, ku sensason ma e staba ta sunha ma e móre, ma parse un joven ki salva-l. E labanta e bai nbarsa se filha ki staba sakedu na kalbisera kama. E djobe-l dentu d’odju, e da-l un beju na tésta e fla-l:

– Obi li, Kakã; N tive un sonhe. I diskulpâ-me!

– Ke sonhe, pai? Purkê ke bosê ti ta pedi-me diskulpa?

– N Senhá ke N morrê i ke bo éra kulpôde. Entritante, N táva éra ta dremí numa boa… nun sone tãu profunde, N sunhá ke N táva morte i ke un râpâs stronhe, ke tinha binde de mute lonje, la de un ote ilha, e ke salve-me. Purtonte, Detxa-me ben deskansá mâs un bekêdinhe, N oiá se N ta konsigí deskobri ken e ese râpâs nâ nhas baródje de karta – e torna djobe pa se filha – Bá trâze-me un kâneka de ága.

Kakã purbeta, bai manda Pedru bai se kaminhu, kuazi obrigatóriamenti:

– Bá da li imidiatamenti. Bá bo ben manhã. Ben manhã loge di plumanhã.

Pedru fika barbaridu, ka sabe kusé e ta fase. E ka sta pursebeba pamodi ki Kakã muda, di un óra pa otu, kel se disizon si.

– Pamodi ki bu sta manda-m bai nha kaminhu, Kakã? Dipos di tudu kansera ki dja N panha pamodi’l bo?!

– Pasa pra li manhã. Konde bo txegá bo kunkí na porton. Nha pai ta ben abri-be.

– I modi go ki N ta fla-l? Kusé ki N ta fla-l ma N ben fase? El ki nen e ka sabe ma N konxe-l?

– Bo ta finjí pidi-l un kope d’ága. Va, ba dali, grinhasin.

Kakã da-l kósta bai se kaminhu. Pedru da rinkada bai tanbe, tristi ku rostu na txon ta pensa. Kantu txiga noti e bai deta la Ruâ di Praia riba’l banku Prasa. Kel otu diâ e bai konko na porton sima es kunbina, Kakã xinti-l ta konko, kore bai sukundi la kuartu-banhu. Nhô Konpô txoma-l:

– Kakã! Biziâ la ken e ke ti ta kunkí na porton.

– N ta li na kasa de bonhe, pai. Bosê ka ta inportá ba spiá ken e?

– Ta ben, nha kerida. N ta bâ âbri.

Nhô Konpô bai abri porton, e fika spantadu i bóka abértu ku prizensa di kel joven rapás ki e sunha ku el ma po-l torna bibu. E ka nen purgunta-l kusé ki e kreba. E tra-l di logu di ruâ e po-l kanba es xinta na sala. E txoma Kakã e manda-l panha na armáriu un jaru di diamanti, ku un kopu di oru, e manda intxi jaru ku água-bénta di un jilera di prata pa e tarse kel joven ki bai bizita-s. E manda inda pa Kakã mata kel óra un galinha ki tinha péna di oru i krista di prata, pa fase un kanja pa e tarse ses óspri. Nhô Konpô abri un garafa di kalda fresku, e bebe dos kopu, e bai subi kama e deta pa diskansa un kóxi. Kakã ku Pedru Manhanha fika es-so xintadu djuntu na sufá ta konbersa. Txiga óra di djanta, timenti es sa ta kumeba un saburozu pratu di katxupa midju téra ku atun ki Pedru Manhanha oferese pa es kusia sima na Santiagu, Nhô Konpô purgunta-s se es kre kasaba ku kunpanheru, es fla ma sin, nton es marka logu dja, diâ di kasamentu. Es ben kasa, Pedru manda buska Manhánha, se mai, pa bai mora ku es la Sonbisenti. Manhánha bira inpistóra, ratórka, kuazi propi ku paranóia. Tioxi e ka pensaba ma ta izistiba un lugar sabi di kel la riba di es mundu. I e ka manjinaba ma un diâ e ta moraba na un kasa bunitu si, ku jardin, pisina ku águ mornu, kuartu-banhu ku banheira ki ta fase algen masaji, kanpu bóla, ku un-monti kusas bunitu. E ka kudaba ma e ka ta sopraba lumi más na kusinha, ma e ka ta intxiba di tisna, ma e ka ta karegaba águ na kabésa, ma e ka ta ntolaba na lama, ma e ka ta bateba ropa na tina, nen ma e ka ta fergaba ropa na tágua o feti-feti más na mo, o nton inda, linpa kadera ku pédra o ku simenti mangi. Nunka e ka pensaba ma un diâ e ta dexaba di da i di toma benson pa e fika ta fla tudu algen mantenha ku dos bejinhu. Komu Pedru staba inda nobu, e prende sotaki ku variante di Sonbisenti faxi. Kakã tanbe, djuntu ku Pedru ku Manhánha e prende sotaki di badiu nunflá. Dja Manhánha, komu dja e staba un kóxi kóta, e ka konsigi dumina pa e papia ku sotaki di Mindelu mutu dretu. Mas e bira ta tiotó. Ntende e ta ntendeba sen prubulema. Mas papia go!… Asves, rapasinhus di bóka portu ta xuxaba ku el kel ó ki e ta papiaba. Es ta purguntaba-el na gozu:

– Bo e di Sonsenti, né?

I ela, ku tudu bakandésa, e ta kuda ma rapasinhus sa ta purgunta-l na sériu, e ta rusponde:

– Mi e la di Santiagu. La di Riba Txada Fáti. Buzotu konxe la?

Rapasinhus ta fikaba ta ri-l, ta kudi-l na xuxadera:

– Adê! El ta falá bediu!

Tudu bes ki Manhanha baba Ruâ di Matujinhu e ta kanbaba na Skapinha, na tabérna di sinhor Nastásiu Tabari, konxedu pa Tatóxe, pa e kunpra kusas ki ta benba di Praia. Tatóxe éra di Sonbisenti mas ta pensada ma el éra badiu, o mesmu mandjaku. Se kor éra un bokadinhu tisnadu, se kabelu ku se barba éra dizaforadamenti bedju. Se pai ku se mai naseba na Praia, mas se donu ku se dóna pa ladu mai, dja éra di Senegal, mai di se pai éra di Santanton i pai di se pai di Bobista.

Un diâ, Manhánha entra na Skapinha e purgunta Tatoxe, na kel se kiriolu intxadu, ta tenta spresa ku purnúnsia di Monti Kara:

– Buzotu ka tene kabalinha salgadu di bénda li?

Mas e kre purguntaba si Tatoxe ka teneba Kavala salgadu ta bende. I Buzotu ker dizer Nhos i non Bo, ki na Sonbisenti ta fladu Bosê. E ara pa e purguntaba si: – Bosê ka tene kabalinha salgadu di bénda li? – Enbóra frazi kuretu na varianti di Sonbisenti, éra kel li: – Bosê ka ten kavala salgóde li ta vendê?

Tatóxe ta gostaba di konbersa ku algen ki ta baba se tabérna, induménu kel ki e ta diskunfiaba ma éra di Praia. El tanbe e ta tiotoba un kusinha na badiu. Logu ki e obi sotaki di Manhánha e pursebe ma mudjer éra badia. Nton e purgunta-l:

– Bosê e di Praia?

Manánha kudi-l:

– Aian! Mi e la di fóra. La di Portu Santiagu.

Tatóxe fla-l:

– Nhas jente e di Praia…

Manhánha fika rai-di kontenti, purgunta-l.

– Buzotu jenti anton e di Praia? Sikadjar N ta konxe família di buzotu!

– Mi e di família «Tavaris» – Tatóxe splika-l – Nos família e grande. No ta spaiode pa Son Migel, Pédra Badeje… pa tude kes banda la.

Manhánha fika inda más dimiradu:

– Gentis Tabari?! N konxe-s moku kafika. Julion Tabari, Franki ku Mána, Nhu Lelenxu, Nezinhu Lobu, Nuna ku Nunú, Nelu ku Rapás ses armun. Nuna ku Nunú nbarkaba pa Angóla dja ten un-monti tenpu. Putxi tanbe ki nbarka pa Sul, ki dipos bai pa Portugal… ti Miranda ses pai N konxeba, antis di e kaíba di kabalu la Son Lorensu D’Uzorgu. Nu ta moraba kuazi tudu djuntu.

Luis Kabelu staba la ta toka violon, ku se kopinhu di grogu se frenti. E ta gostaba di toma se piléki. E gostaba tantu, ki e fase un múzika ki e ta fla ma grugu e metadi di un omi. Dipos ki e da un dispinikadura na se violon i un surupu na se kopu grogu, e purgunta Tatóxe:

– Bo main-dóna éra di Sintonton, né véra?

– La di Paul. – Tatóxe konfirma-l, volta dipos pa Manhánha: – Tonte kile di kavala bose kre?

Manhánha fla-l:

– Buzotu peza-m un kilu, pa N bai kusia ku banana berdi ki Orlanda di Nhu Aniba tarse-m onti la di Santiagu… la di Djarakunda. Mas ka nhu peza mufinu. Nhu peza fadjadu, pamodi e pa nu bai kume nos tudu la na kasa. Nhô Konpô, nha fidju Pedru, se mudjer Kakã ki sta sin-di pari, ku mi.

Tatóxe peza-l un kilu di kabalinha, kaba panha un rabisku poi riba del, fla-l:

– Es li e mi ki ti ta oferesê bosê.

Manhánha pega kel padás di pexi ki Tatóxe da-l di konpostura e djobe-l tan, e fla:

– Tataxu, kel li e kunbidu ki buzotu po-m?

Tatóxe fla-l ma sin, e rabida e fla-l:

– Anho, da di nho tanbe… e da ka duê, toma ka xinti, kenha ki toma ki ka ten burgónha. Pa mi, fregéza’l nho, pa nhu ta da-m di kunbidu kel un rabiskinhu pexi li?! Nah, paxénxa na mundu!

E dispidi, e sai ku se bólsa di pexi na mo. Família Konpô reuni, es diskuti alguns ideia, es plania tudu purmenor i es disidi na purdua Maria Page, mai di Kakã, ki staba na ruâ, xeiu di margura, algen ta da dor del. E staba dizusperada, sen kumida nen kau mora, ta pidi zimóla na ruâ ku speransa ma algun Santu ta stendeba-el mo, mal bistidu, tudu disparduadu, ta txera mal. Kakã ku Manhanha bai buska-l, es leba-l pa palaseti, Manhanha da-l banhu, laba-l kabésa, po-l remedi mata Piodju na kabélu, transa-l grodi i bisti-l ropa nobu ki Pedru kunpra-l nun butiki la Monti Susegu. Es kontrata un pisikólugu klíniku pa dizintokisika-l miolu i, duranti alguns tenpu, Nhô Konpô nterna-l nun Ospital partikular undi e fasedu tudu spésia di tratamentu ki e sa ta mesteba. E rakupela konpletamenti. Dura mé, mas e konsigi. Kantu dja e staba totalmenti rakupeladu, uns Pastoris di Tenplu Maior, ki kantu e staba na se penozu kalváriu skese del, fase ma ka konxe-l, komesa ta torna rafia-l, ta tenta konvense-l ma Diós e maravilhozu, bon i justu. Ma kel flisidadi ki ela dja ben konsigi, ma e rakunpénsa ki Diós dja da-l, pamodi kes oférta ku sakrifísiu ki e faseba en nomi di sinhor Jezus. Dja es staba kuazi ta torna da-l vólta kabésa. So es ka konsigi pamodi Kakã xinta pe na txon studa, fase kursu di divogada, Pedru komu ka konsigi studa más di ki kuarta klasi, e da pa pulítiku, e votadu nel pa e fika Prezidenti di Kánbra. Nhô Konpô, komu ka sabia nen sina se nomi… e ka konxeba “O” ki buru ta poi na txon, es vota na el pa e ser Veriador di Urbanismu. Purmeru midida ki e toma, enkuantu Veriador, foi di manda ronba tudu Igreja Universal di Renu di Diós, prende tudu Pastor i toma tudu bens di IURD, ki es ta fla tanbe Sentru di Djuda Spiritual o Tenplu Maior.

* Parte de um romance de Armindo Tavares

Partilhe esta notícia

SOBRE O AUTOR

Redação