Cultura

I SÉNA

Sapateru ta mora na kintal di Nhu Rai i es éra rai-di amigu. Es kontra ku kunpanheru na meiu-meiu di skada, Sapateru ta subi, Nhu Rai ta dixi. Es sta tudu dos ta ben na skarera, barbaridu, es tranka na kunpanheru.

RAI DI FRANSA – Sapateru, N sa ta baba dibididu fla-u ma dja N poi nha mudjer prenha.

SAPATERU – Ami tanbe N sa ta baba difetu fla-nho ma N poi nha mudjer prenha gosi li.

Es djobe kunpanheru tan, es vira omesmu tenpu es torna volta na skarera.

II SÉNA

Nóvi mes dipos, es torna kontra n’omesmu lugar.

RAI DI FRANSA – Sapateru, N sa ta baba fla-u ma nha mudjer dja pari un fidju fémia.

SAPATERU – Ami tanbe N sa ta bai flaba-nho ma nha mudjer dja pari un meninu matxu.

Es torna djobe kunpanheru dentu rostu, es vira omesmu tenpu es sai na skarera.

III SÉNA

Na palásiu, Nha Rainha xintadu ta da meninu beberon, ta bana-l kalor ku un léki.

RAI DI FRANSA – Nha Rainha, N sta ben di la di kasa’l Méstri, ki N bai djobe sigu di nos fidju fémia… (e ragala odju) nha sabe kusé ki Méstri fla-m?

RAINHA – Nau! Ami N ka staba la! E fla-nho kusa sábi?

RAI DI FRANSA (da un grasinha di parvu) — Méstri fla ma komu el ku fidju di Sapateru es nâse n’omesmu diâ, n’omesmu óra, n’omesmu sugundu, n’omesmu kasa, ma es ta kasa ku kunpanheru.

RAINHA (fulia beberon ku léki, poi meninu na petu, labanta prikiti) – Mamodi?! Kusé ki nhu ladra? Mi ki ka pursebe dretu, o nho ki papia mariadu?

RAI DI FRANSA – Méstri fla ma nos fidju fémia sta distinadu pa kasa ku fidju matxu di Sa… Sa… Sapateru.

RAINHA – Fidju di es mi, Nha Rainha li propi, ku di Nhu Rai… pa ben kasa ku fidju di un sapateru?!

RAI DI FRANSA – Aian!

RAINHA – Nen xóta! Inda pursima morador di nos kintal? Katador di manduxu di nos boronsera! (Rai sukudi kabésa, ku getu di omi ki mudjer ta manda na el) Nen pa ka tenta! (Nha pára, Rainha pensa un-bokadu, torna papia más mansu ku Nhu Rai) Ok. Ka ten probulema. Si ses distinu dja da ma es ta kasa ku kunpanheru… nu ka ten nada fase mé.

RAI DI FRANSA – Nton… pa nu dexa?

RAINHA – Nu ta dexa, sin. Sapateru trimodi e bon gaju, se mudjer tanbe e fixi.

RAI DI FRANSA – Nton ikei.

RAINHA – Mas ago, nhu bai papia ku Sapateru, ku se mudjer, nhu fla-s módi ki Méstri fla-nho. I nhu ta fla-s tanbe, un kusa ki Méstri ka fla, mas nhu ta fla-s ma Méstri fla-nho: ma komu nos fidju ten ki kasa ku di-ses, ma es ten ki ta máma omesmu leti, pa es pode kíria ku sangi real na korpu. Ma Méstri fla, ma es ten ki ta da-nu ses fidju pa nu ben kíria, pa N da-l máma djuntu ku di-nos.

RAI DI FRANSA (un poku tolobasku) – Aian! N ta bai fla-l.

RAINHA (mandóna) – Nton kusé ki nhu sta spéra? Vá! Nhu poi pé na xuati!

Rai di Fransa sai numa skarera.

IV SÉNA

Rainha tene un kaxonsinhu doradu na mo, e longa Kiriadu.

RAINHA – Kiriadu, toma kel kaxonsinhu li bu bai bota-m el na mar gosi li! (Kiriadu toma kaxon, da rinkada pa si) Mas N ka ta obi-l li! E segredu di mi ku bo. Si N obi-l na bóka di kualker algen N ta manda sapa-bu língua.

Nha Rainha xinta na sofá, finji ma e sta tristi. Nhu Rai kanba, e labanta bai pa el, e fase ma e sta txora maguadu.

RAI DI FRANSA – Nha Rainha, kusé ki nha sa ta txora? Pitxóka dja torna kanba-nha na ratxa’l… (Rainha labanta rostu djobe-l ku odju xeiu di lágua) Pamodi ki nha ka ta poi béla ku gás? (Nha Rainha torna xinta na sofá, nklisa odju sima ki e kre smaia) E verdadi. Alâ nha ka ta konsigi poi béla ku gás ku bu mo di-nha. E mi ki ten ki ta poi-nha el. Nha bai subi kama nha deta di bariga, nha abri pé nha dexa-m poi-nha el.

RAINHA (ku vós mansu) – Nhu Rai, N ka sabe kenha ki dja furta-nu meninu di genti. N kaba da-l se máma, djuntu ku di-nos, N po-l na pé, N dexa-l xintadu li-sin na solera pórta, N bai poi di-nos na pé tanbe, kantu N ben N ka atxa-l nen sinal. (Rai di Fransa fika ku kara di parvu) Ago, nhu odja módi ki nhu ta bai da Sapateru diskulpa… nhu fla-l ma nu ka fase-l di-kázu. I ma N ka bai la ami, pamodi ma N sta ku bariga-baxu, ku stangu dezenparadu.

RAI DI FRANSA – I napundi ki kiriadu bai? Nha sabe si e ka el ki furta mininu?

RAINHA – Nau. Ael e staba li djuntu ku mi. E sai gosi, ki N manda-l pa e bai djobe si e ka ta odja ningen ku el li na bera.

Rai di Fransa sai numa skarera.

V SÉNA

Dentu kasa di Sapateru.

RAI DI FRANSA (fase un-monti jestu, ta gagixa) – Fur… Fur… Furtádu.

SAPATERU – Módi, Nhu Rai?

RAI DI FRANSA – Fidju… kel mininu di… sin… aian. Furtadu!

SAPATERU – Kusé? Es furta-nho?

RAI DI FRANSA – Nau! Es furta-nho.

SAPATERU – Ami?!

RAI DI FRANSA – Ami, nau! Anho.

SAPATERU – Nhu Rai, N ka sta ntende.

RAI DI FRANSA – Nen mi. Ka ta da pa ntende propi.

SAPATERU – Kusé?

RAI DI FRANSA – Fidju matxu di-nho…

SAPATERU – Di-nho?

RAI DI FRANSA – Di-nho!

SAPATERU – Kusé?

RAI DI FRANSA – E furtadu.

SAPATERU – E furtadu? Kusé ki e teneba ki furtadu? Anhos, nhos ta da kiriansa kusa di valor pa pega?

RAI DI FRANSA – Sapateru…

SAPATERU – Kusé, Nhu Rai?!

RAI DI FRANSA – Es furta-l el!

SAPATERU – Mas kusé ki es furta-l el?

RAI DI FRANSA – Es furta-l ael propi! Es da-nu kasu-bódi na el.

Sapateru tapa mo na rostu da ataki, labi-labi na txon, nhu Rai trapadja, sai kore.

VI SÉNA

Rai di Inglatéra sta na baranda di se sobradu, sedu palmanhan, ta bota minoklu pa mar. Dirapenti e tra minóklu di odju e txoma Kiriadu  

RAI DI INGLATÉRA – Kiriadu! Ó Kiriadu! Kiriadu, UUUU!

KIRIADU (parse numa skarera) – Dja N kudi, nhu Rai.

RAI DI INGLATÉRA – Ben, bu ben djuda-m djobe un-kusa ki N sa ta odja la meiu di mar, ta bunina na kranka. N tene bista sukuru… mas sa ta parse-m ma kel kusa la, e algun kusa.

KIRIADU (toma minóklu poi na odju) – Nhu Rai, sa ta parse-m ku un kaxonsinhu. Sima ki e un kaxonsinhu so di oru!

RAI DI INGLATÉRA – Ave-mariâ! Nton dizimóla ka bu norostia na djobe más di ki si. Bai fáxi, ranka trainera, bai panha bu ben ku el. Bai antis ki otu baldubinu da bason. Si es da kónta ma e oru ki sta la!… Es ka gosta di odja oru!

Kiriadu fúlia minoklu, sai na skarera. Nhu Rai bai pa panha minóklu, kai di bariga, sota na txon. E torna labanta, e poi minóklu na odju e torna tra, e sai na uma skarera.

VII SÉNA

Un kaxonsinhu doradu sta abertu riba mésa. Dentu del sta un bonéka, o mininu nobu.

RAI DI INGLATÉRA – Koitadinhu! Xinti módi ki e sta ku fomi! Ta abri bóka ta fitxa, sima txóta-nobu!

KIRIADU – Nhu spéra N bai fase un-kusinha di águ ku sukri nu ben da-l. Nhu ka rapara módi ki e tene uma sepa’l gana kume?

RAI DI INGLATÉRA – Nton bai… mas kóre fáxi. (Kiriadu sai nun trapadjason, un bokadu e volta ku un kanéka di águ di asukra. Nhu Rai kóre, panha un lata ku kamóka ben ku el) Po-l un kamokinha. Bu ka odja ma so águ txaskan ma e fraku?

KIRIADU – Kamóka ta ngasga-l, Nhu Rai ! Nhu ka odja ma el inda e pekinoti ?

RAI DI INGLATÉRA – Ka ta ngasga-l nada nau! Kenha ki ngana-u ma ta ngasga-l? El ku frakéza… bu kre da-l más otu kusa fraku?!

Nhu Rai fika ta tenta abri lata di kamóka.

KIRIADU – Xeeeee, Nhu Rai! Kel-li e prezenti ki Deós manda-nho! Anho ki nen fidju nhu ten!!!

RAI DI INGLATÉRA – Kel go e si mé! Nha mudjer ka ta pariba… kaba e dexa-m biubu… dja N sta bédju… rapariginhas nenhun ka ta kre-m gosui más.

KIRIADU – Rapariginhas go!… si nhu buska es ta kre-nho, sin. N ten serteza.

RAI DI INGLATÉRA – Pa es ben toma-m nha dinheru pa es bai sustenta ses xulu? Arnegu kel kau di-ses!

KIRIADU – Nhu ka sta konsigi abri lata, Nhu Rai?

RAI DI INGLATÉRA – Tanpa sta kalsinadu.

KIRIADU – Nton nhu da-m N abri ami.

E toma, e katikati ku el, mas tanbe e ka konsigi.

RAI DI INGLATÉRA – Da-m N abri ami! Bo bu sta más falfadu ki mi.

Rai bai pa toma, es luta ku kunpanheru, es kai es lora riba kunpanheru, es labanta.

KIRIADU – Pamodi nhu ka ta manda txoma Dotor?

RAI DI INGLATÉRA – Aian! E si mé! Bai txoma Dotor pa ben kudi-m gosi li.

KIRIADU – Kál des? Di Ditóza, di Kubénba, di Sankusinha o di Fogon Prima ?

RAI DI INGLATÉRA – Kualker un des. Kel ki bu atxa más purmeru. Bai faxi! Poi pé na máma kadera bu sota skarera.

Kiriadu sai numa skarera, Nhu Rai kanba na kuartu, trapadjadu.

VIII SÉNA

Nhu Rai poi meninu nomi: Prispi. Dja e kiria, dja e studa, dja e da omi.

PRISPI – Papá, ami dja N kíria… dja N da omi. N studa, dja N kursa nha kursu, ago N kre pa nhu da-m lisénsa… pa nhu dexa-m sai pa N konxe mundu.

RAI DI INGLATÉRA – Ka ten probulema, nha fidju-matxu. Si dja bu kre konxe mundu… bu sta otorizadu.

PRISPI – Mutu obrigadu, papá.

RAI DI INGLATÉRA – Nton bai skodje un naviu, di-kel más bodóna, bu intxi di tudu kusa ki bu ta meste, bu aranka.

Prispi nbarsa-l, es perta kunpanheru rixu.

IX SÉNA

Na palásiu di Rai di Fransa, Prispi sta xintadu na sala, na ladu di Prinséza, djuntu ku Nhu Rai ku Nha Rainha.

RAI DI FRANSA – Nha fidju fémia, módi ki nhos konxe? Rapás la di Inglatéra?!

PRINSÉZA – E onti noti, na ta sai di sinéma, ki nu sai djuntu, nu pára na un Bar ki nu bebe xá, nu poi ta konta párti, e fla ma el e fidju di Rai di Inglatéra, mi N fla ma mi tanbe e fidju di Rai di li di Fransa… e si ki nu konxe.

RAINHA (labanta prikiti txoma Prinséza) – Nha kodé, ben li faxi N ben purgunta-bu un-kusa. (Prinséza labanta bai rusponde-l. Prispi ku Rai fika xintadu ta bebe uiski. Rainha pega-l na mo, puxa-l ku forsa, es râkua un kóxi) E ka fla-u ma e gosta di bo? (Prinséza da un grasinha konprometidu) Kudi-m. Fla-m fáxi, nha kodé. Si e fla-u… bu fla-m. El tanbe e fidju di Rai… koléga bu pai!

PRINSÉZA (trapadjadu) – Nau, mamá…

RAINHA – Nau?! E ka fidju di Rai di Inglatéra?!

PRINSÉZA – E ka fla-m si e gosta di mi, nau.

RAINHA – Nen ka bu fla-m, ma ku tudu kel uma bokóna ki N odja-l ku el la, ma e ka fla-u nada!

PRINSÉZA – E k afla-m nada nau, mamá!

RAINHA – Sikadjar e fla-u bu ka ntende! E debe fla-u na ingles sértu? Bu sa ta odja?! Nu po-bu na skóla di ingles bu nega bai…!

PRINSÉZA – Nau, mamá…

RAINHA – Nau?!

PRINSÉZA – Nha dexa-m kaba fla-nha.

RAINHA – Nton fla-m fáxi. Bu sa ta fla so nau! E fla-u ma e gosta di bo?

PRINSÉZA – E fla-m ma si nha ku papá nhos ka ta stroba, ma e ta kasa…

RAINHA – Ki diâ? E ka fla-u diâ? Anos ki ta stroba?!

PRINSÉZA – E fla ma e ta kasa na boita di anu…

RAINHA – Na boita di anu? Te Dizenbru inda, anos nu sta na prinsipi di Novenbru?! Fla-l ma bu kre más fáxi.

PRINSÉZA – Ma si nhos ka ta stroba…

RAINHA – Nu ka ta stroba nau! Stroba modi? Ka dja N fl-u?

PRINSÉZA – Ma e ta pidi-m…

RAINHA – Pa noiba?!

PRINSÉZA – Nau.

RAINHA – Pa bu kasa ku el?!

PRINSÉZA – Nau, senhóra, mamá.

RAINHA – Nton kusé? Pa bu da-l un-kusinha?… Bon… si e so un kusinha so!…

PRINSÉZA – Pa N sirbi-l dama.

RAINHA – Mérda! Kusa ké, e pioku! Pidi-u pa bu sirbi-l dama!!!

E da sapatéta, e bai xinta na sala ku mo na kexada. Prinséza bai xinta tanbe.

RAI DI FRANSA – Nton bu fla ma bu sa ta pensa kasa na boita di anu!

PRISPI – Si Nhor Dés dja kre… (Rainha gudja bóka) ki noiba parse…

RAINHA (ragala odju) – Nton bu kre fla, ma sima bo e bunitu la, ma bu ka tene noiba inda?

PRISPI – Inda nau, senhóra Rainha. Ami N staba ta studaba… ta kababa nha kursu purmeru. Gosi go… dja N kursa N sa ta anda pa N odja si N ta ranja un…

RAINHA – Nton nha fidju fémia sta na mesmu bóti ku bo. El tanbe… noibu inda e ka tene.

PRISPI – Nton onti N konfundi. Mi N kuda ma kel mos ki N odja-s nbarsadu ma éra se noibu.

RAINHA – Kál se noibu. El e di kes un-monti sarnentus ki ten pa li. Nha fidju inda… nha fidju e mutu relijióza. El e anglikanu. So e ta kasa ku anglikanu sima el. I rapásis li di Fransa… kál ki e anglikanu?!

PRISPI – Senhor Rai, nhu sabeba ma relijion anglikanu e di nha téra?

RAINHA – Asériu?! N ka sabeba nau. Nton abo e anglikanu?

RAI DI FRANSA – N sabe sin. Na inglatéra e Rai ki e Pápa.

RAINHA (xatiadu) – Kala bóka, bu dexa-m kaba papia ku rapás. Paké ki bu sa ta korta-m konbersu? Bu ta papia más midjor di ki mi? Bu ten mau maskabu!

PRISPI – Sima nhu fla mé, Nhu Rai! Na Inglatéra e nha pai ki e Pápa. I e ta pidi-m manenti, so pa N kasa ku mudjer ki e ka di nos relijion anglikanu.

RAINHA (torna labanta prikiti, pega Prinséza na mo) – Nhos da-m más un konlisénsa. Nha kodé, ben li otu bes. (Es torna bai na kel lugar ki es staba) Fla-m pamodi ki bu bai nbarsa kel pe di pitxóka na frenti di Prispi?

PRINSÉZA – Mamá, anha nha sabe ma mi ku el nu ta ten!

RAINHA – Ma nhos ta tenba. Gosi… bu ten ki ranja e ku Prispi di Inglatéra. Omi ki ten naviu na mar… omi riku. Bu atxa ma bu pai ta bai seta-u pa bu kasa ku algen ki e mi ku el ki ten ki ben sustenta?

PRINSÉZA – Nton sta bon, mamá. Anha ki sabe.

Rainha beja-l na mo es torna bai xinta na sala.

RAI DI FRANSA – Si ten kusa sábi ki un fidju pode fase se pai, e farta-l se korason vontadi.

PRISPI – Klaru, senhor Rai. Ami so N ka ta fase pa nha pai, kel ki N ka pode.

RAINHA – Parse-m propi ma si bu kasa ku un mudjer ki e ka gosta del, ma e kapás di móre un sinku, o dés anu más nobu.

PRISPI – Nha fla, ki fari si nha sane!

RAINHA – Kel go e si.

PRISPI – Nha Rainha… i si N pidi fidju fémia di nha pa noiba?… (Nha Rainha finji ma dja e spanta, ki da sensason ma e ka kre. Prispi da medu) Oh! Kre dja N papia asnera, Nha Rainha? Nha diskulpa-m, dizimóla.

RAINHA – Diskulpa-u?! Kin-deós mi libri. Diskulpa-u módi? Bu ka fase-m nada!

PRISPI – Nton nha rusponde-m! Nha ta kre o nha ka ta kre?

RAI DI FRANSA – Nha Rainha, kel-li go e el ku Prinséza ki ta rozolve.

RAINHA – El ku Prinséza ki ta rozolve? Nton abo bu ka se pai? Ami N ka se mai? (Pa Prinséza) Nha kodé, bu ka kre kasa ku Prispi mé? (Prinséza da ku kabésa ma sin) Nhu Prispi «Nton si N ta kre» nau. “Nton si dja N kre”. I e klaru ki dja N kre.

PRISPI – Nton, komu parse-m ma Prinséza tanbe dja kre, kel ó ki N bai N ta fla nha pai nu ta marka kasamentu, N ta ben nu ta ben kasa li na Fransa.

RAI DI FRANSA (ta txoma se kiriadu) – Nha kiriadu!

KIRIADU DI RAI DI FRANSA (ta ben ta kóre) – Dja N kudi, Nhu Rai!

RAI DI FRANSA – Bai txoma-m Sapateru ku se mudjer, pa es ben li gosi.

Kiriadu ta sai, e ta volta djuntu ku Sapateru ku se mudjer.

RAINHA – Sapateru, nho ku mudjer di-nho, nhos konxe Prispi di Inglatéra, noibu di nos fidju fémia.

SAPATERU – Parabens. (Pa Prinséza) Nhor Dés ta da-u sórti na bu kasamentu, rapariga.

MUDJER DI SAPATERU – Rapás ta parse dretu. Pelu menu e ka feiu e ka maltadjadu… pa N ka fla ma e raskon.

RAI DI FRANSA – Nton nhos atxa ma nha fidju fémia atxa bon noibu.

SAPATERU – Parse-m ma e ka ta atxaba nenhun otu más midjor.

Prispi ta suri.

MUDJER DI SAPATERU – Nhos ka rapara ma e ta da ton di Sapateru kel ó ki e ri? Te kel kóba na kexada, ku kel falsiâ na denti ki Sapateru ten!

RAINHA – Anha tanbe! Rapasinhu ki ben la di Inglatéra! Nha sta móda Nha Mélia di Baru. Ka ta dura nha ta fla ma e família nha. Komu e ten barku!

PRISPI (labanta dispidi) – Bon, nton go, nhos nu dispidi, nhos dexa-m bai, N bai da nha pai nobidadi, pa N purpara pa N ben kasa ku nha noiba.

E da-s tudu mozada, es sai, fika so Nha Rainha ta matuta.

RAINHA (dentu del) – “Sin senhor! Fidju di un Rai ten ki kasa e ku fidju di un otu Rai. Non ku fidju di un Sapateru morador di nos kintal… katador di manduxu di nos boronsera».

(Ta kontínua)