• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
DJON, BADIU DI FORA  (PUEMA DI EZEAMI DI SANT´Y ÁGU)
Cultura

DJON, BADIU DI FORA (PUEMA DI EZEAMI DI SANT´Y ÁGU)

Pa mimória di nha armun Nhonhô

Ta flada

Di el rapasinhu

Ma el era

Sorna nosenti  

 

Mininus

Di pé di sobradu

Di si tenpu

Ta flaba

Ma el era

Mansu posentadu

 

Minininhas

Di boka fonti

Di si rubera

Ta rueba

Ma el era

Bakan tolobásku

Sima baka

Di kural di si kasa

 

El e kria

Ta oserba séu 

Di pa- riba

Di  Adon i Eva

Di Piku Ntoni

 

El é grandi

Ta kore trás di limárias

Ku nunbris di Monti Birianda

Ta brinka na tenpu´l txuba

Ku verdi i ku águ-l

Rubera di Suduguma

Ta planta pé di

Mangi ku laranja

Ta nhemi janbri

Ta purba goiaba

Ta nada ta murgudja

Ta gorgolotia na tánki

Di Njenhu ku Bentrada 

Ta poi boi na gera

Di Rubon Manel

Ti txiga Txada Leti

 

Desdi rapás

El era na tenpu seku

Ku grasa di Nhordes

trabadjador di strada

Di Sera Malageta

I ajudanti di pedreru

La Nhaga Báxu

I na tenpu di azágua

Parseru di regadiu

Renderu di sekeru

Di gentis di Pombal

 

Ómi di si trabadju

Na lugar di sekeru

Ku orta di regadiu

El era un pretu finu

sima si kabelu finu

Sima si tratu finu

Na mei di gentis

Pobri ku ramediadu

Na mei di gentis

Dretu di si rubera

Na pé di gentis branku

Di Riba-l Somada

Ku bensu di gentis

Grandi di si ruspetu

 

Si mai era

Un mulata skura

(Quázi preta)

La di Djulangi

Si pai era

Un badiu branku

Morgadu di Monti Negru

Ki poi si mai

Kaza na Djarakunda

Pai di más

Di korenta fidju

Di tudu rasa

Di tudu kasta

Perdedu pa rubera

Pa monti ku kutelu

Spadjadu pa txada

Ku bera-mar

Di tudu kantu

Di ilha di Santiagu

 

Kantu seka ben

Tra-l di si rubera

Pa leba-l pa kaminhu

Di sidadi di Praia-Maria

- Káu sábi, má prigu!-

Ku si getu mansu

Ku si konbersu sábi

Ku si maneras ketu

Di bixeru mansu

Ki ta mama

Na tudu baka

Ku si spritu privinidu

Di badiu di fora

-Pa otrevidu dexa diskunfiadu!-

Ku si ar as-vês sumuladu

Más sen ser spikentu

Senpri ta faze un jetu

Pa el ku si família

Ba ta subi na vida

El ranja trabadju

Na obras di Palmareju

El djunta ael ku si teris

I ael ku si kabesa

Ku un sanpadjuda

Di sintura stretu

I kabelu pretu finu

Bazadu riba-l kosta

El poi fidju na skola

El dadu un monti di fidjadu

Pa el batiza pa el krisma

El ba ta razolvi si bida

El ba ta labanta si kaza

El ba ta argi si rostu

 

Ketu na si kau

El ta pensaba

Di el pa el

Ku si kabesa

N ka ben mundu mé

N ka ben mundu

So pur-si

So pa ben

N ten nha distinu

Ki Dios da-m

Pa n kunpri-l ti fin

Na nha tenpu di bida

 

Ti ki txiga dia di beton

Ku djunta-mon di si família

Di si kunpadris di tudu kabu

Ku si amigus di si rubera

I si vizinhus di Tra-Xapéu

 

Ti ki txiga kel dia

Dentu´l sabi

Di un txuba mansu

Ta spera beton

Na un roda di amigu

Un mós das-ilia

Klaru kabelu bedju

Serventi di si trabadju

Pai di kunpanherus

Di si fidjus más pikinoti

Mansebadu ku un minina

Di gentis di tera di si mudjer

Má nanseda i kriada

Na sidadi di Praia-Maria

Kel mos sanpadjudu

Toma si águ

Finka si grogu

Kenta si kenti

Intxi di si karamulanu

Striba subi na si kadória

 

El sai ta koba-l

Ta txoma-l

Badiu di fora

Badiu brabu

Di pé ratxadu

Badiu brutu besta

Buru sima tudu badiu

Largadu na mundu

Fuliadu na mar di bida

Sima manduxu

Ki ka mestedu

 

Kel mos

Di kor dislabadu

Fika ta ngunia´l

Ta insulta-l

Di pretu

Di negru

I pa kaba

Straga tudu

El fika

Ta rapika

Na si dianti

El fika

Ta zini-l

Na obidu

Ma el era

Pretu-negru

Própi mandjaku

Di Kabuverdi

 

Kel mos klaru

Kabelu bedju

Fika ta skara’l

Dentu-l rostu

Ma el anpos era

Pretu sima korbu

Negru sima karbon

Pretu-negru sima tudu

Kes pretu di Kosta d´Áfrika

Sima Xuxu di oras minguadu

 

I na fin

Pa kaba mata

El ramata:

Badiu i basta!

 

Kel mos branku

Kabelu bedju

Fika ta ri

Pa riba d-el

Ku si ar di xuxanti

Ku si rostu di trosentu

 

Ael el fika ta kuda:

Badiu é ka kobadura

É nomi pa distrinsa

Kauberdianu di Ilia di Santiagu

Di gentis si patrisius das-ilia

Ki ta txomadu sanpadjudu

Purki

Kantu ki es benha

Pa ilha de Santiagu

Kantu ki es txigaba

Na ilia-mai di Kauberdi

Pa es ben bende

Skontra ku otus pedra

Di vulkon pa ramedi

Pa es dizaraska

Na buska bida

Es benha tanbe

Pa djuda agrikultor

Na benda di padja

Na pilorinhu ku fera

Di Uzorgu Praia Somada

Tarafal ku Santa Crus

 

I pur-isu fladu

Na vós di tuga:

São palhudos

São para ajuda

No acarretamento

Do pasto das colheitas

Dos  feixes de palha

Para os mercados

E as feiras desta ilha

I é si própi

Ki es fika

Ta txomadu

Sanpadjudu

Ti gosi ti dia di oxi

Komesandu pa Djar Fogu

Pasandu pa Dja Braba

Ti txiga San Bisenti

Ku Santanton i otus

Ilha di nos Barlaventu

 

Ael Djon Badiu di Fora

El era un fidju-l  tera

Un alma-l rubera

Un kriatura di Dios

Un padás di Kauberdi

Sima tudu kes otu

Armunsis kauberdianu

 

Más tanbe

Ael el era

Kel kabuverdianu

Enraizadu firmi

Katisadu na kel

Ilha más grandi

Inda pur-sima 

Más antigu

I más diversu

Na paisaji na rasa

Ku tipu fíziku di argen

I na si uzu i tradison

I undi tudu kumesa

Na djunta ku mustura

Afrikanu ku oropeu pretu

Ku branku ku ses fidju mistisu

Ku ses língua ku ses kultura

Ku ses arti di fase kasa ku igreja

Ku ses injenhu na labra txon

Ku ses krensa na Dios ku Diabu

Ku fitisera finadu i djanbakos

 

Si pé era ratxadu

Purki el staba

Kustumadu na navega

Ku águ-l rega di si orta

Purki el staba

Kustumadu na trafega

Ku pedra-l kaminhu

Purki el staba

Kustumadu na disrola

Ku spinhu runhu

Di kardisantu

Purki el staba

Kustumadu na atura

Sanpadjudu

bariga-l batata

Riba-l txon

Di si ilha de Santiagu

 

Buru é nomi

Pa txoma limária

Di nos sirbintia

Di tudu dia

Asnu di karega

Karga ku albarda

 

Enbora

É matxu ki munta besta

É brutu ki ta sustenta

I dipos ta durba spertu

 

Brutu é kel ki nxina

Si kabesa própi

Brutu é kel besta

Ki ben odja

Pamodi

El ka obiba

Kantu el dada

Bon konsedju

 

Fuliadu é kenha

Ki ben boiadu

Riba-l águ-l mar

Sen el é txomadu

 

Mandjaku ta fladu

É un povu é un etinia

É un rasa di Giné-Bisau

 

Li na nos tera

Sa ta fladu ma mandjaku

Kre é sima kes pretu moru

Ki benha di Kosta di Áfrika

Na tenpu mau di skravatura

Krenti na un Dios di-ses própi

O na puder májiku di pé di polon

Purki es ta adoraba Alá o Iran

 

Más ten tanbe

Mandjaku branku

I ten mandjaku kriston

Sima ten moru branku

Ki gentis di Giné

Ta txoma Nar

 

Sima ten brandjaku

Ki é kes fidju di nos gentis

Ki bai kosta di Áfrika

I torna volta pa nos tera

I torna ben li pa txon

Seku más stimadu

Di nos ilhas di Kauberdi

 

Brandjaku

É kes di nos

Ki senegalês

ta txomaba portuganha

Ki gentis di Giné

ta txoma kabrianu

Ki kabrianu

Ta txoma kabunka

 

Brandjaku

É kel di nos

Ki nativus angulanu

Ta txomaba katanhó

Ki nos nu ta txomaba

Txitarinhu ou nton

Kabuverdianu di Angola

 

El fika ta matuta:

Txoma-n pretu o negru

Ka ta fri-n ka ta due-n

Ka ta pokenta-n

Pretu é kor di kriatura

Di Dios i di natureza

Na si diskansu

Oras ki noti ta dixi

Riba´l mundu pa nbruja-l

Na si kentura ku si susegu

 

 

Ser sukuru é

Ka omesmu kuza

Ki ten spritu ku alma

Prendedu na sukuru

 

Negru é rasa

É ka difetu

É sinal di gosi

I di butuperiu txeu

Pasadu pa nos gentis grandi

Na tenpu antigu di skravatura

 

É nerbu firmi di algen

Ki ka ten nen rasa

Nen alma dislabadu

Ki é ka fidju ranegadu

Di besta ki kabalu munta

Nen di égua ki buru muka

 

É kel argen ki fazeda

Más ki ka kontinua

Ta padise distinu

Aziagu di pretu-negru

Purki pretu-negru

É kel kriatura ki fika

Ku si  alma skravizadu

Na si korpu di pretu

 

Pretu-negru

É argen ki si alma

É forka di si korpu

Purki

Si alma di negru

Ta mizia nafragadu

Oras ki el ta skese

Kenha ki el é

Oras ki el ngunora

Di undi ki el ben

 

Más ael el ka xatia

Pamodi kel mos branku

Diskoradu kabelu bedju

Txoma-l badiu pretu

I kreba rabadja-l

Ku palavra negru

 

Due-l

Pabia kel mos branku

Sima katxás di si txikeru

Koba-l di pretu-negru

Di buru di brutu di brabu

 

Grabadu

Da-l gana

Lanha-l

I satadja-l

Ku si txopu moladu

Ku si nabadja-l barba

-Pa kobardu o mufinu

dexa salbaxi!-

 

Más el ben lenbra

Ma kel mos bidjáku

Kabali i non-presta

Tanbe é fidju di Dios

 

Énbora kre

Ael el perde

Santu si guarda

O nton

Santu di si nomi

Subi dobra

 

Djon Badiu di Fora

Kuda i el djata

Pa dentu del:

Nen tuga nen olemon

Nen fransês nen italianu

Nen spanhol nen nungen

N ka ta dexa rabaxa-n

Pa txoma-n pretu-negru

Kifari kuantamás

Branku dislabadu

O si-kre pretu finu

Di li di nos ilia

O di la das-ilia

 

Paziguadu na si kau

Paradu ketu na si kutelu

(Ketu ka ta mexe ku ketu!)

Más brabu, xatiadu si

Oras ki es nborka-l si kalman

Oras ki es mexe-l na kobi si orta

Oras ki es furta-l águ si rega

 

Más ku lutu na alma

El disfarsa si raiba

El nguli si burgonha

El da-l kosta

El bai si kaminhu

Más so na pensamentu

 

Pamodi

El obi konsedju

Di kes si dos kunpadri

Di Djarmai ku Boavista:

El ka kudi-l

El ka rusponde-l

 

Pamodi

El ka skese ma kel dia

Era dia di Nosiora da Grasa

Dia ki txuba ka ta skese di el

I si spritu ka ta da-l kosta

Na beton di si kaza

 

É si nton

É pur-isu

Ki kel si amigu

Di Praia-Maria

Dotor di lei intilijenti

Fika pa sabe pamodi

Ki el Djon Badiu di Fora

Ofendidu odemás inda

Pur-sima I pa kaba mata

Njuriadu di pé sai kabesa

El rasolve na ka faze nada

Sima si nada ka kontise

 

Más korpu ku alma

Di kel sanpadjudu

Branku kabelu bedju

Ka ben nkontra

Ku si biku nteradu

Na txon di si ilia

Baxu séu di si sodadi

Na rostu tristi di si mai

Ta txora (dis)konformadu….

 

Kel brajeru branku dislabadu

Si faronpa di laraxadu

Si bazofaria di malkriadu

Si fama di abuzadu i di konfuzentu

Txiga tudu kantu di tudu subúrbiu

I tudu algen ta atxaba el kanadja

 

El ben atxadu

Ta fedi na bera-ll strada

Ku un surizu fridu lanhadu..

 

Dja flada:

Badiu ku sanpadjudu

Ku sampadiu ku tudu

Es tudu é faini i kul

Badiu ku sanpadjudu

Ku sampabadiu ku tudu

Es é tudu kel-me

Ses alma é

Un pé di speransa

Ta boia na mar

I ta spludi

Na txada-l petu

Di un pretu

Kabelu finu

Di un branku

Kabelu bedju

I, até,

Di un pretu

Kabelu bedju

O, tanbe,

Di un branku

Kabelu finu

 

Istu-é,

O, aliás,

Di tudu argen sukuru  

Ku tudu argen klaru

Di nos arkipélagu i di nos

Kontinenti kultural di Kauberdi

Di tudu sidadon kabuverdianu

Di es txon di nos tudu

Fidjus di povu di nos ilhas

Tudu moku fepu ku ses

Disendenti na diáspura...

Partilhe esta notícia