• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
Léki (Purmeru párti)
Cultura

Léki (Purmeru párti)

Un komédia di Karlo Goldoni, italianu, ki nâse na Benéxa (Veneza), diâ 25/02/1707, i móre na Paris – Fransa, diâ 06/02/1793. E skrebe pa tudu, 16 komédia i, LÉKI, e skrebe na 1763-65.

ATU I

SÉNA I

Evaristu ku Baron, bistidu ku ses fatu di kasador, xintadu na kanapé, ku ses spingarda na ladu, ta bebe kafé. Limontxinu sta pertu des ta spéra xikra pa leba.

EVARISTU – Modi ki bu atxa es kafé?

BARON – Sa ta parse fixi.

EVARISTU – Ami N atxa ma sta kanpion. (Pa Limontxinu) Bravu, Nhu Limontxinu. Oxi sedu nhu konporta maravilhozu.

LIMONTXINU – Mutu obrigadu pa elogiu, mas N ta pidi-nho pa nhu ka txoma-m Limontxinu nunka más.

EVARISTU – Di-nho go ten piada! Tudu mundu ko­xe-nho pa Limontxinu, até ki kel nomi li poi-nho bira famozu! Tudu algen ta fla: N sta bai Kasa Nobu, bebe kafé di Limontxinu. I go nhu kre xatia ku un kusa di kel-li?

LIMONTXINU – So ma dja N fla-nho! Ami e ka si ki N txoma.

BARON – Okei. Di gosi pa frenti N ta pasa N ta txoma-nho Sr. Arantxiu, Sr. Bergamotu.

E da un surupu na kafé.

LIMONTXINU – Nhu rapara-m dretu nhu odja ma N ka ta parse ku tolobasku.

Kanda ku Jetrudi sta xintadu na terasu, Jetrudi ta fase rénda, Kanda ta fase bordadu. Kanda ri rixu.

EVARISTU – Kusé ki nha kre fka ku ke grasa la, Nha Kanda?

KANDA (bana kalor ku léki kaba e po-l riba parapetu) – Kusé ki nhu kre pa N fla-nho? E kusa ki ta da algen mesmu gana ri.

JETRUDI – Va, gentis, nhos nu dexa koitadu rapás susegadu; komu ael e bon na fase kafé, N ta toma kónta pa el.

BARON – Aaaan! Si Nha Jetrudi ta toma kónta pa el, nu ten ki ta ruspeta. (Ku voz baxu pa Evaristu) Bu obi? Viuvóna fla ma e ta toma kónta pa el!

EVARISTU (ta konsedja Baron, tanbe, na obidu) – Ka nhu papia mal di Nha Jetrudi. Ael e mudjer más ben juizadu i más dretu ki ten riba kel mundu li.

Es kontínua ta papia baxu ku kunpanheru. Kondi sta bistidu ku fatu di kabaleru, txapeu di padja na kabésa i bengala trabesadu riba pérna, xintadu djuntu farmaseutiku, ta le un livru.

BARON – E pode ser kel ki e kre, mas toma kónta sima… sima Nhu Kondi ki sta xintadu ta le ku stilu di un Juis.

EVARISTU – Oh! Moda el mé! Nhu ka ta dexa di ten rezon. El e un verdaderu txokóta. I N ta atxa ma e un injustisa konpara-l ku Nha Jetrudi.

BARON – Un ta fase di un manera, kel otu ta fase di otu manera, mas pa mi, tudu dos e kelmé. Tudu dos e tolobasku. Mixa ku npista-m katotu.

EVARISTU – Kusé ki Nha Jetrudi ten na el ki nhu ta atxa-l tolobaska?

BARON – E mutu bazófa, ta da pa grandi, ta arma en inportanti.

EVARISTU – Nhu ta diskulpa-m, mas ami N ka sta odja si. (Es kaba bebe kafé, es labanta es ntrega Limontxinu xikra. Tudu dos kre paga kónta, mas Baron kaba pa paga; Evaristu fla-l obrigadu ku vós baxu. Limontxinu kanba na loja ku xikra ku dinheru na mo. Timoti sta dentu loja, pertu un bueru ta pila nun pilon di bronzi. Nes momentu e da ku po más bedju) E sima N fla-u… subrinha ten meresimentu… (E poi rostu pa ladu) N ka ta kreba pa es li ben ser nha kunbosu.

KONDI (rostu sériu) – Eh, Nhu Timoti!

TIMOTI – E kusé ki nhu kre?

KONDI – Kel barudju li sa ta nkomoda-m.

TIMOTI (torna spanka) – Nhu diskulpa-m…

KONDI – N ka ta konsigi le. Sa ta da-m kabu di ka­bésa.

TIMOTI (tente, kaba e torna pila) – Nhu diskulpa-m, N sta kuazi ta kaba.

Krispinu sta xintadu nun banku, ku un sapatu na fórma e ta trabadja, e ta ri. Koronatu sta xintadu nun banku, djuntu sala di óspri, ku un livru di kónta i un lápis na mo.

KRISPINU – Eh, Koronatu!

KORONATU – Kusé ki nhu kre, Nhu Krispinu?

KRISPINU (spanka rixu na fórma) – Nhu Kondi ka kre pa fase barudju.

KONDI – Fórti fastentura, pah! Nhos ka ta kaba ku isu inda oxi di sedu?

KRISPINU – Ilustrísimu senhor! Nhu ka odja kusé ki N sa ta fase?

KONDI (ku dispréziu) – Kusé ki nhu sa ta fase?

KRISPINU – N sa ta konpo sapatu bedju di-nho.

KONDI – Nhu kala bóka, xatu.

E ratoma leitura, Krispinu kontínua ta da ku martelu i Timoti ta da ku po na pilon.

KRISPINU (ri) – Koronatu!

KONDI (mexe na kadera) – Di-li un bokadu N ka ta aguenta más.

Skavetzu, na sala di óspri, baxu di lus ta pena frangu. E txoma rixu, e ri.

SKAVETZU – Moratxiu!

Moratxiu, frenti di kasa di Joaninha, na dereson di lus, ku un katxor di kasa pegadu na kórda e ta da-l pon pa e kume.

MORATXIU – Kusé, Skavetzu?

SKAVETZU (ri, txokota ku Kondi) – Nhu Kondi!

MORATXIU – Kala. Nhu kala bóka pamodi afinal di kónta omi e kopu-leti…

SKAVETZU – Xeiu di fomi.

Joaninha sta bistidu di kanpunéza, xintadu na pórta se kasa ta fase panu di téra. E txoma Moratxiu

JOANINHA – Moratxiu!

MORATXIU – Kusé ki bu kre?

JOANINHA – Kusé ki Skavetzu fla?

MORATXIU – E ka fla nada. Prokupa ku bu vida i ba ta fase bu panu-téra.

JOANINHA – Oh! E mesmu sinpátiku kel se­nhor nha armun la! Ta trata-m senpri des manera! (Ku rostu pa ladu) N ka sabe modi ki N ta fase pa N kasa!

E ntiâ, e torna bai xinta na se kadera, e fase se panu-téra, ku rostu rufadu. Suzana sta xintadu pertu se lója, ta trabadja na un kualker kusa branku.

SUZANA – Kusé ki fase-nha, Joaninha? Kusé ki nha tene?

JOANINHA – Oh! So si nha sabeba, Nha Suzana! Ka parse-m ma ten omi riba kel mundu li, más ordenáriu ki nha armun.

MORATXIU – I dipos?! Ami e sima mi e. Kusé ki bu kre fla go? Timenti bu sta ntregadu na nha rasponsabilidadi…

JOANINHA – Ntregadu na bu rasponsabilidadi? Oh, N ten serteza tanbe ma ka ta dura txeu.

E fika rufadu.

EVARISTU (pa Moratxiu) – Mas kel-li e kusé? Nhu sta tud’ora ta tromenta kel pobri rapariga li! (E txiga pertu Joaninha) I e ka ta merese, koitadinha.

JOANINHA – E gosta di ta po-m pa N xatia.

MORATXIU – N kre sabe tudu.

EVARISTU – Va, va, dja kaba.

BARON (pa Kanda) – Sr. Evaristu ten bon korason.

KANDA (ku un poku di bazofariâ)Ami tanbe si ki parse-m.

JETRUDI (pa Kanda) – Grandi kusa! Makaku ta xinta riba di se rabu, ta ri rabu di kel-otu.

BARON (el-so) – Dja e komesa ku kel se frazis di dotóra ki N ka ta grama.

KRISPINU (afastadu ta trabadja) – Koitadu Joaninha! Kel ó ki e ben fika nha mudjer, kel matranpilu la ka ta xatia-l kabésa más.

KORONATU (afastadu) – Aian. N ta kasa ku el, so pa N libra-l di kel gardion di se armun la.

EVARISTU (txiga pertu di Baron) – Nton, Nhu Baron, nhu kre pa nu bai?

BARON – Pa N fla-u verdadi, es palmanhã li ka sta da-m gana bai kasa nun pelada. Onti N kan­sa dimás.

EVARISTU – Nho ki sabe. Mas nhu ka ta inporta si mi N bai?

BARON – Nhu pode bai. (Afastadu) Asi e midjor pa mi. Dja N ta purbeta tenta nha sorti ku Kanda.

EVARISTU – Moratxiu!

MORATXIU – Nho!                        

EVARISTU – Katxor dja kume?

MORATXIU – Aian!                  

EVARISTU – Nton panha spingarda nu bai.

MORATXIU – Nhu spera-m N bai buska faxi N ben. (Pa Joaninha) Toma.

JOANINHA – Na kusé ki bu kre pa N pega?

MORATXIU – Na kel katxor li te ki N ben.

JOANINHA – Da-m, fastentu.

E pega na katxor e fika ta brinka ku el, Moratxiu kanba dentu kasa.

KORONATU (preta di lonji) – E un rapa­riga ki ten mesmu bon korason. N ka sabe ki diâ ki Deós ta po-l ser di-meu.

KRISPINU (spreta di lonji) – Xinti modi ki e ta bira linda óras ki e ta brinka ku katxor! Si katxor e ta kóre mo si, un maridu nton… mutu midjor inda e ta kóre mo.

BARON – Skavetzu!

SKAVETZU (da rinkada) – Nho!

BARON – Pega kel spingarda li bu bai po-m el la nha kuartu.

SKAVETZU – Sin, senhor. (Afastadu) Kel-li pelu menus e riku mas e jenerozu. E ka sima kel Kondi mizeriadu nau!

E leba spingarda pa stalaji.

EVARISTU (pa Kondi) – Nhu sa ta pensa fika li oxi?

BARON – Aian. N ta bai diskansa la na sala di óspri.

EVARISTU – Nhu manda purpara almosu pamodi N ta ben kume ku nho.

BARON – Ku tudu gostu, N ta spéra-nho. (Pa mudjeris) Mudjeris! Nhos ruspeta-m. (Afastadu) N sa ta bai, pa N ka sus­petadu del. (Pa Koronatu) N sa ta bai kuartu; nhos pur­para almosu oxi pa dos algen.

E kanba.

KORONATU – Nhu pode fika li avontadi, ki nada ka ta falta-nho.

SÉNA II

MORATXIU (sai di dentu kasa ku spingarda e toma katxor na mo di Joaninha e pega na kolera) – Prontu, nho. (Pa Evaristu) N sta li pa u ki nhu kre.

EVARISTU (pa Moratxiu) – Nu bai. (Pa kes dos mudjeris, ku spingarda na mo) Mudjeris! Si nhos ka ta nporta, N ta bai dispadese un kóxi ku spingarda.

JETRUDI – Ka ten problema. I nhu divirti avontadi.

KANDA – N ta dizeja-nho bon kasada i ki nhu pega txeu pelada.

EVARISTU (konpo spin­garda ku kusas ki e sa ta leba pa kasa, e vira pa Kanda) – N ten serteza ma tudu ta bai kore-m dretu, si nha agora favora mi.

KANDA (pa Jetrudi) – Nhu Evaristu e mutu edukadu!

JETRUDI – E sertumé. El e edukadu, kaba e ruspetador di algen. Mas, nha subrinha, ka ta da kenha ki e ka konxe mutu dretu kunfiansa.

KANDA – Pamodi ki nha sa ta fla si, nha tia?

JETRUDI – Pamodi dja ten uns diâs ki dja N rapara.

KANDA – Nha kre fla ma mi N ka bale, o…?

JETRUDI – N ka ten nada kóntra nha; mas N sa ta previni-nha, pa nha kontínua senpri si.

KANDA (afastadu) – Koitada! Se konsedju atraza na kaminhu. Ami N sta paxonadu te ki txon ta ratxa. Te ki N ka sabe kusé N ta fase.

EVARISTU (pa Moratxiu) – Dja sta tudu purparadu: nu bai. (E dispidi di kes dos mudjeris kantu e ta sai) Nhos kiriadu senpri, tudu óra ki nos kre.

JETRUDI (labanta, finka un munsuru) – Dja N kudi.

KANDA (labanta tanbe, léki kai la na ruâ) – Un skravu di-nho pa tudu kusa.

EVARISTU (ta panha leki) – Oh!

KANDA – Ka ten inportánsia. Ka ta fase nada.

JETRUDI – Nhu ka meste ki nkomada.

EVARISTU – Léki dja kebra… nhos diskulpa-m, dizimóla.

KANDA – Ka nhu prokupa. Trimodi dja e staba bedju.

EVARISTU – Mas foi pamodi mi ki e kebra.

JETRUDI – Ka nhu liga pamodi isu.

EVARISTU – Nhos dexa-m nton…

JETRUDI – Ka nhu nkomoda. Nhu ntrega kiriadu. (E txoma) Tuninu!

Tuninu sa ta bare dianti di pórta di palaseti ku na ladu di faxada.

TUNINU (pa Jetrudi) Nha!

JETRUDI – Bai toma leki la bu tarse-m.

TUNINU (pa Evaristu) – Pur favor.

EVARISTU – Dja ki nhos ka kre dexa-m… nhu toma…

E ntrega Tuninu leki, Tuninu kanba dentu kasa.

KANDA (pa Jetrudi) – Nha rapara modi ki e fika magoadu ku léki ki kebra!

JETRUDI – Un omi ben-edukadu ka pode aji di otu manera. (El-so) Dja N odja ma paxon sta na bera. Ma sa ta rondia pa li.

SÉNA III

Tuninu leba mudjeris léki riba la na terasu. Es berefika dretu es guarda.

EVARISTU (el-so) – Sa ta due-m dentu’l mi pamodi kel léki ki kebra pa nha kauza; mas N ta tenta ramedia-l. (Ku vós baxu) Nha Suzana!

SUZANA – Nho!

EVARISTU – N meste papia ku nha. Nha nu kanba dentu lója.

SUZANA (labanta) – Modi nhu kre. Nhu pode fla.

EVARISTU – Morátxiu!

MORATXIU – Nho!

EVARISTU – Ba ta bai. Bai bu spera-m na entrada di florésta, N ka ta dura.

Kanba djuntu ku Suzana.

MORATXIU – Si nu fika ta perde tenpu so si, nu ta atxa bóbra enves di pelada.

E sai ku katxor.

JOANINHA (el-so, ta fase panu-téra) – Inda ben ki nha armun dja bai di li. N ka sta atxaba manera di N da Krispinu dos palavrinha; mas N ka kre pa kel diabu di Koronatu la staba li. E sa ta kóre nha trás, mas mi N ka sta saporta odja-l.

KONDI (ta le) – Oh, oh, bunitu, kanpion! Nha Jetrudi!

KRISPINU – Kusé ki nhu atxa bunitu, Nhu Kondi?

KONDI – Oh, e kusé ku nho? Paké ki ta nteresa-nho, si nhu ka ta pasa di un ignoranti?

KRISPINU – (spanka ku forsa na fórma) N ta pusta ma N sabe más di ki el.

JETRUDI – Kusé ki nhu kre, Nhu Kondi?

KONDI – Anha, ki e un mudjer di sp­ritu, si nha obiba kusa ki N le gosi li, nha ta atxaba-el un óbra-prima.

JETRUDI – E un stória?

KONDI (ku dispreziu) – Koitada!

JETRUDI – Kualker kuza di filozofiâ?

KONDI – Oh!

JETRUDI – Kualker poeziâ sábi?      

KONDI – Nau.                        

JETRUDI – Nton kusé?

KONDI – Un kusa strordenáriu, maravi­lhozu, traduzidu di franses: e un novéla, ki normal­menti ta txomadu fábula.

KRISPINU (el-so, ta spanka ku forsa) – Malditu! Fábula strordenáriu! Maravilhozu!

JETRUDI – E di Ezopu?

KRISPINU – Nau.

JETRUDI – E di monsieur de La Fontaine?

KONDI – N ka sabe kenha ki e outor, mas ka ta nteresa-m. Nha kre obi-l?

JETRUDI – Ku mutu prazer.

KONDI – Nha spéra. Dja N perde undi N staba. Mas N ta atxa-l…

Ta purkura papel.

KANDA (pa Jetrudi) – Nha ta le livrus bon i nha ta gosta di sukuta fábula?

JETRUDI – Pamodi ki nau? Si e sta skrebedu sábi, algen ta prende, ta divirti te farta.

KONDI – Oh! Dja N atxa. Obi.

KRISPINU (el-so ta spanka ku forsa) – Malditu! E sta bai le-l stória!

KONDI (pa Krispinu) – Oh! E gosi ki ta da-u pa bu konko?

KRISPINU (ta konko manenti) – Modi nton ki nhu kre pa N prega takon?

Timoti tanbe bira ta da ku pó ku forsa na pilon.

KONDI – Xinti kel otu xatu ta torna ben da ku po na pilon. (Pa Timoti) Nhu kre pára ku isu?

TIMOTI (ta da ku po manenti) – Nho! N sa ta trata di nha ofísiu.

KONDI (pa Jetrudi) – Nha sukuta. «Éra un bes un rapariga mutu bunita…» (Pa Timoti) Nhu pára ku isu, o nhu bai fase barudju la pa otu kau.

TIMOTI (pila un-séra) – Senhor! Nhu ta diskulpa-m. Ami N ta paga nha rénda, i N ka ten otu kau más midjor di ki li pa N trabadja.

KONDI – Bardamérda! Bai pa diabu bo ku kel bu porkariâ di pilon la. Algen ka pode le, ka pode fase nada! Nha Jetrudi! N ta ba la na kaza nha. Nha ta bai odja ma e un stória rai-di bunitu… orijinal!

E fitxa livru, e kanba dentu kasa di Jetrudi.

JETRUDI – E mutu otrevidu, kel senhor di farmácia la. (Pa Kanda) Nu bai kontra ku Nhu Kondi.

KANDA – Nha bai anha; nha sabe-l ma mi stória ka ta divirti-m.

JETRUDI – Sikré, nha ben. Mumentu sa ta eziji.

KANDA (ku dispréziu) – Oh, kel Nhu Kondi li!

JETRUDI – Nha subrinha! Nha ruspeta si nha kre pa nha ruspetadu. Nu bai.

KANDA (labanta pa sai) – Aian, aian, nu bai pa N farta-nha vontadi.

Partilhe esta notícia

SOBRE O AUTOR

Redação