Cultura

[un personajen ki staba di kosta

na konbersu k’un mudjer vistoza

ta ben ta entra ta anda xei di bazofaria

ki dj'el fika ta anda tortu di ladu.

dipos ta odjadu m'é Uze das Névuas]

[uze das névuas]

Dj'es papia tudu mas é na fin

ki konbersu é más sabi

é la ki bu ta dadu tudu ti txabi

ti kankan sabi di nha badjin

pueta go n sabe m'é propi pueta

mas mi tanbe dj'el kontra ku pueta

ku vantaji di spiriensia di governason

ku trakeju di pega na lemi di nason

pa n djuda i gia tudu nhas irmon

i nhas kamarada ki nunka ka foi ladron

nen s'es atxa kusa kaídu na txon

nen s'es atxa-l fuliadu la pa kobon

pamodi seriadadi na nos é un don

é purisu ki nos é pai di suluson

so kel baraji ki kontinua inda tudu fradu

mas tudu dretu alves ten un otu ladu

mas sima múzika fla «ala me ki nos é bon»

nton uki n kre é so nhos konfirmason

pa nhos fla-m m'é la ki nhos ta po-m

na kel palásiu ku kuartu txeu pa pikenas

ti pa pueta ki pode bai la skrebe si senas

s’é ka pamodi el é mutu indipendenti

nu pode faseba un stribilin di dupla

djuze&djuze sima dupond&dupont

o rimandu bon ta djunta é ku bon

el na palásiu praia mi na kel di sonsenti

nu ta kumunika manenti-manenti

mas ael é sanhadu i mutu salienti

si n prupo-l inda el ta fla-m «toma li bu txupa»

nu meste un skoberu tipu albatros

ki ta pensa so na txotxoka i na karos

terenu arvi natal i otus bidjakaria gros

tudu kontráriu mutu kontráriu des mos

asin sendu el é djuze i mi tanbe é djuze

i si tudu djuze ta fladu é bon

ten un inda k'é más ki tudu bon

k'é kel di nair li ki sta na nhos fe

mi k'é más kosmopolita ki tudu es

ki n inventa sidadi ti na kutelu di un kasa

i na strada undi dos karu ka ta pasa

nen ka ta kruza dos algen ki sta rabes

mi omi di spritu toleranti i kurason grandi

ki n sai di palásiu n ba konvive ku thug

i ses pagamentu foi inda fase más sangi

leba más fidju'l parida na géra di gangi

mi obreru di rikonsiliason nasional

ki indiminiza pidi i si katxoris

inda kaba n pidi-s perdon

(ki li nes txon anos é tudu irmon)

mas non vítima di nos turturadoris

pamodi n kreba pás afinal

mi ki n dexa grexa ku tudu txon

pamodi ku grexa ka ta metedu

i nos sikre nu ka kriston nu tinha medu

di boka di don polinu  di sal di si sermon

sikre nu ka krenti nu ka disendenti

mas el é omi ki ta flaba si rabanhu

na ken k'es debe vota pa prizidenti

o pa guvernu  sima ki el é donu votu

pamodi si raiba kontra nos era tamanhu

nton nos inda non satusfetu ku tudu kel li

nu da-l na fin di vida un grandi penson

(el propi el ganha totolotu)

sima ki era un forma di pidi-l perdon

pa tudu opuzison k'el faze a nos libertason

úniku ki faze-l frenti foi padri

karlindu   oxi nos grandi i ruspetadu kardial

ki fla votu é di konsensia i non di padri

pastor o bispu  pa vota sen spera si sinal

kel akordu sofa é nos propi ki arkiteta

mas kel li gosi si nu fladu nu ka ta seta

soberania nasional é pa ruspeta

sikre nu fase-l puta ki ku tudu el ta deta

sin é nos propi k'é rai di bon

nos k'é di kes ki ka kreba abertura

pamodi partidu úniku era un kubertura

pa tudu nos ki txigaba xeiu di anbison

(kel li go é propi pa nu goza ku pueta

pamodi nu sabe m'el sta pensa na el

mas nos nen nu ka stá la  p'el ka pega nel

na kel li go p'el guarda si spada ku si seta)

nos ki nu ka vota konstituison dimukrátiku

mas gosi é el ki nu ta ben difende i ama

                         more pa el  si da kazu  sima es nos dama

ki nu ta lanbuxa nel unséra riba'l kama

sen skese ma dipos é ora di kusas prátiku

ka nhos kridita nes tronbeta di txonbon

sendu un pueta ki nu ta rikonhese si grandeza

el é so ranja malkriadesa  fase brabeza

da ku po  sota algen kundundun na txon

nau nos kel li nau   nos é pa poi la riba

nos é pa armunia universal

ta kanta ta badja i nu final

pa nhos fla-m sin ku mo pa riba

di mi dja nhos sabe tudu kuza

si nhos ka sabe ka nhos priokupa

nos é di kes ki ka ta rakua ka ta pupa

nen si ku sen o mil satanás nu kruza

kuantamás es xuxinhu di txonbon

disíplu di abel ku ntoninhu barboza

s'el djunta ku nos el ta ten pon

s'el arma en bon el ta txupa baboza

n kre ku nhos pa nhos nhos kre ku mi

pa nu odja sol ta kanba ketu na madorna

ta labanta kenti sima un akordi di morna

o rufu rixu di funaná ki ka ta dexa algen durmi

o es kotxi-po ki gosi tudu mundu ta konsumi

menus es pueta ki ta atxa-l m'é strumi

mas mi el ka ta ngana nu sabe m'el ta obi-l

la kafe di rubertu ki son é stribilin so na mil

mi go n sta ku presa n ten un enkontru

ku kel braza ki nhos odja-nu ta kontrola

oxi nu ta bua nu ta fase puezia nu ta rola

mas nu ta mante nos spritu senpri prontu

pamodi es kusa di ser prizidenti di un país

é ka so raganha denti fla «dja n kre»

é prisizu ten forsa i koraji i fe tanbe

é prisizu xinti-l dentu'l bo ti k'el kria raís

[el ta para el ta suspira el ta poi mo riba

di kurason i ku vos imusionadu el ta fla]

[uze]

Mi n sta paxonadu  nos paxona ku mi tanbe

omi  mudjer mininu  mandjaku  xines  nos nu

ka ten diskriminason  nos é so pa pasa sabi

é sabura ki n ta prumete da-nhos ti na sonu

labanta brasu nu brasa kunpanheru nhas irmon

i kamaradas  sertu ma tulisis nu ta da kol na txon

nos é pueta mas nos é ka kelotu ki da ku pedra

é so ku mo sukundidu  nos nu ben propi pa kebra

pa djuga rixu  da rastera  si for nisisáriu

palásiu ta bira sentru sertifikadu di altu

konspirason  kalu n ta perta-s k’es ta da saltu

es ta pupa es ta djata sima matxu ordináriu

purtantu dja nhos sabe ma nhos votu na mi

é ka votu dispirdisadu é un votu ben útil

pa nu kaba ku tutalitarismu dimukrátiku nu ta

                                                                       txuki-l

na más fundu d’infernu nu ta borodja-l na lumi

ki sinza ka ta atxadu nen si algen sopra garbata

[koru]

Pueta omi li nhu debeba ser más duru ku el

nu debia rapikaba-el mutu más txabeta

di sola'l pe subi korpu ti txiga koketa

fri-l ku lansa ku po ku pedra spada i seta

si ka txiga inda bua ku fúria nhu karapati nel

pamodi fladu kantu ki nhu parse komu pueta

la stranjeru  pamo li nhu ka tinha leti nen mel

i nhu ba studa (na verdadi nhu ba skrebe) i meta

di-nho ki era ser un grandi pueta nhu konsigi

nton fladu li nes téra tudu kumísiu el na si

boka era so juze luis tavaris  é si o ka si

gentis?  ki nhu bira pe di mangi k'es ta digigi

pa kai frutu bon i doxi bazadu na forma di puezia

nton bakansis ignoranti i pulítikamenti tribalizadu

kola-u marka ma nho é di pai  nho ki k'odja-s nen dia                   

nen di noti  mas nho é más grandi ki ses boka djuntadu

ovi un xulu boka pesonha armadu en pueta ki fla

ma nhu trazedu pa nhu ben ser prizidenti di edilidadi

nhu da-s séu mas es ses djobe é so pa skina  ó 

                                                                            [inbisilidadi

ki ta prufana kel k'é sagradu  ki ka ta pensa antis di fla

sin  nos é tudu fidju batizadu dos bes di frajilidadi

mas nos distinu é djobe strela riba la pa nu instala

bon kerela  fla so pa fla nton é midjor fika ketu  kala

mesmu sabendu ma inveja é prumeru pekadu di sidadi

[pueta]

Nau koru aes ki ta fla ma es é pueta

es fika spantadu modi ki li na stranjeru

un patrísiu sta briliaba sima kumeta

i es kria mostraba kes katalogador lijeru

ma nos é di strela i di txon  mas nos ma nos é di

ilia  kabu  baía i kontinenti  ma so nu ta midi

ku bara di grandeza  sikre nu ben di txon

simiadu di tudu frakeza  é kel li k'é nos lison

kontudu mesmu sabendu i rikonhisendu motivason

bon  ki era poi riba la na strela algen k'é di nos txon

mas ten razon p'el leba borduada pamo ael el purdua

turturadoris-lobu tudu djuntadu inkluindu kes di-sel

antis d’el rikonhese tudu vítima  nau kel li go nau

kel li nen ses fla ma nu ta dadu bon tadjon na lua

kel li nen si es txon bira propi téra di leti ku mel

nau kel li nu ka odja nen imajinadu la gine-bisau

kualker algen ki nega dignidadi d'omi tanbe é lobu

sima kes otu bidjaku   afinal gosi kal k'é nos kor?

nu ka es ki ta leba bida ta fase trabadju di katxor

i dianti di nhu rai es ta bira tudu fepu sinplis bobu

[koru]

Bo bu ta anda ku bu pe sufridu riba'l pedra

kel li k'é bu kantu i bu orason prufanu i diferenti

kel la pa subi sima benson pa penetra na nos menti

pa nos korpu pobri i murtal i nos alma ka xinti kebra

mas un tenpu di mágua inda sta dentu di bu odju

i razon di reina o di sirbi ka nase ku ningen

mas pa bu sirbi sidadi bu pasa prigu bu masa abrodju

bo bu ka sta djobe nada pa ninhun ladu  nen amen

bu ka ben fla  mas bu inventa bu kódigu kontra

                                                                  tudu mal

i ku bu boka i bu rostu ki bu fase bon montra

bu djobe pa séu riba la mas sedu bu kai na rial

bu vatisina ma ta ben un tenpu sertu di mural

bu simia bu planta bu rega kaba bu po-l sinal

bu finka un marku pa fika t'odjadu des dés ilia

mas bu sonhu di infinitu ta dobra tudu milia

bu labanta pedra di padron bu inventa família

na puezia bu da bu língua-mai un konsistensia

ki ta bai paralen di sekura i rigor di tudu siensia

inda bu tevi tenpu na mei d'obra pa bu kria filia

sikre mundu inda é dizolason o mal sen kura

mas bu nxina-l labanta i djobe senpri pa altura

ma kel la so k'é limiti ki tantus i tantus ta anbisiona

mas poku  mutu poku mesmu é kes ki ka ta disesiona

mas nu debe purfia na simentera sikre txon seku

si akazu el more el ta fika sima un adubu o sinplis eku

ki ta fla ma ael el ben p'el midi so ku bara di grandeza

i djobe senpri pa infinitu ku si alma labadu di tristeza