• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
É KA LOBU KI FASE - II
Cultura

É KA LOBU KI FASE - II

... nu ta ritoma publikason di parti di obra «É ka lobu ki fase», pamodi es personajen (xona) sta ben sai di sena rial. Nu ta lenbra leitoris ma es parti ta ben na sikuensia di aparison di personajen armadeus, i di riflekson sobri natureza i stadu di djustisa. Es parti é últimu ki nu ta publika lisin, antis di saída di livru, ki entra na gráfica pa inpreson es simana. Nu ta kumesa ku parti final di miditason di koru ki ta da-nu fiu pa intruduson des personajen

 

[Dipos di xona sai pueta ta fla spetadoris]

 

[pueta]

 

Dja nhos odja modi ki pulítiku é manhentu

el ben ku si prupózitu mariadu ben purbikadu

mas dizendu-fazendu en menus di dos tenpu

el muda ku rostu kran kel k'el tinha prupostadu

 

[xona la undi sta kel kámara di senpri]

 

[xona]

 

Mos di txonbon la ael é disgrasiadu

tudu algen pa afasta del  é un ordi

ael el ta morde kaba el ta fla ma dj'el morde

ael é xuxu ki di kel la nunka ka odjadu

 

nu sai di si bera antis d'el inventa

más kusas mariadu mas kuze k'el

al inventa más ki kes li? más fel

ki kel li algen ka pode inventa)

o di nos kosta kenta

ku po k'el ta zinbra-nu sen piadadi

dipos el ta fla m'é nos ki ta fase

povu tudu kasta di maldadi

nu faxi nu sai di li i nu disparse

 

                        [es ta sai numa karera i spetadoris

                       ta ri ta gadjeta ti es disparse  xona

                       ta volta el so sima k'el skese di fla

                       algun kuza i dirapenti ku ar melankóliku

                       i ku rostu viradu pa orizonti el ta fla]

 

[xona]

 

Antis di nu dispidi des supremu funson

(dja sta sai-nu propi lágrimas di imuson)

nu ta grita rixu kontra tudu pupulismu

sikre el ben ku koru i na forma di puezia

 

nos ki dja nu foi krenti na sosialismu

na si vertenti más stremu  oji é ora i dia

di nu konbate tudu forma di mesianismu

i pa kel li nos próximu prujetu é kria

                                          [un fundason

 

[vos]

 

Mas nhu lenbra ma nen tudu pupulismu

ka igual   ten pupulismu umanista sima kel

di amigu'l nho marselu  o si nu kre des pueta

konsienti  ki sta li ta anda ku spada na mo

 

ta zinbra po ki riba des téra é so el el so

kuazi ta tra lobus ku lakraus fepu koko

i ten pupulismu neofasista xenófubu i rasista

                                                  ki ses meta

é envenena sentidu di solidariedadi umanu

distrui elu ki ta liga-nu

i ntrega puder pa uns tiraneti ki ses papel

inda nu sta studa (nu sta so ta djunta pista)

 

[koru]

 

Nos ki nu ta odja tudu di lisin

ti orizonti sen fin

ki nu ta fla iternidadi m'é ben-vindu

gosi nu sta ben papia finjindu

(sen mutu finji) m'é en abstratu

kenha ki kre nfia karapusa pa nfia

kenha ki kre ngispa tanbe pode ngispa

 

nos nu ta fla  nu ta sentensia  nu ta purfia

k'es ta odja di nos boka ta sai so xispa

nos nu ka ben pa puleru pa oru pa pastu o pa statu

mas pa nu fla ma dignidadi é bunitu ma ael é lindu

 

nos nu ka ben pa puezia  sikre nu ta faze

puezia  nu ben pa partikularidadi k'é traze

alentu ribelion rizistensia iternu i orguliu                   

tanbe iternu (mesmu baxu padisimentu)

ki nu konsagra desdi nos nasimentu

na kel antigu i rinovadu mes di juliu

di txuba prometedu na lunáriu

ki tanbe ta prumete-nu janeru

di lus ku klaridadi (i non di puera ku seru)

k'es ta kola-nu sima un bon simentu

o bon bentu ki ta libra-nu di nofrájiu

i nu ta nara sima un bon presájiu

 

nton es k'é guardion di konstituison

es ta finji m'es ka sabe ma sta la direitu

di rizistensia? ma desdi senpri direitu

ael é pa garanti liberdadi d'omi i di si irmon

                                                  na ses txon

 

p'es ka vive baxu di forsa di indjustisa i tirania

pa libra-s di tudu inikuídadi? purtantu armadeu

sta dentu di razon  protejedu pa konstituison

djustisa é ka pa spera ti ora ki kai di séu

é pa tudu omi labanta pa luta pa el tudu dia

 

nhordes nen na ora di bai ka ta vizita-s

ninhun puder inspirador pa ses konsensia i boka

asumi fadja k'é di tudu nos i des forma ta badu en pás

enbora subrusaltu ta fika na nos spritu ku nos boka?

 

es diskursu ta ponta so fantasma di pupulismu

é pamodi pueta? aes es ilejedu p'es difende pobu

o p'es perpétua un sistema? nu sabe ma alguns lobu

é ses amigu  mas es ka ten ki reza pa ses katisismu

 

mas kel li é ka nada di dimira na es

npos senpri ki alguns k'é ka ovelia

tenta labanta kabesa es ta kai riba des

aes k'é so surizu mas la go es ta nfelia

 

mas é ka stranhu es papu rakentadu ti eku

aserka di pupulismu  nu sta speraba

kuze di un instituison ki kondikora kuazi mabeku

tudu des repúblika (gosi i tanbe na pasadu)

kes linpu djuntadu ku kes ku mo mantxadu

di tudu kasta di inikuídadi? disensia dja kaba?

 

rasponsabilidadi dianti di sidadi ka ten más

nen peranti kenha ki po-s na puleru? sinismu

dja lastra na txon? es pode kexa di pupulismu

mas simenti é es ki planta  es dexa-nu en pás

 

es bai pa ses kátidra  ses txon  o ses manson

nos nu ta fika li ta da povu des pobri nason

alentu  ta fla ma nos distinu iternu é ka pupa

sikre nu nase baxu di signu agudu di aflison

é el tanbe ki tenpra nos sangi pa rebelion

 

nu ta fla pa tudu txada i universu ma tezon

forti inda nu tene pa nu grita m'é ka xupa

k'é nomi des nason  ma nos prupostu di géra

é ntera fundu tudu lobu ku lakrau baxu'l téra

 

sima bebela dja flaba des pueta la pa trás

nu ka kre un prizidenti suridenti mas kapás

kapás sobritudu di rikuza i di uza si vos

pa fla ma es téra ka di nhu lobu mas di-nos

 

é ka so suridenti   suridenti i konplasenti

prizidenti des téra ka pode dimiti atura o seta

pa kandidatu prizidensial di país stranjeru

ben ofende partidu kabuverdianu   é un eru

sen diskulpa   es téra tudu algen ten ki ruspeta

 

(kel li kontise na porta di palásiu prizidensial

kel li foi un disruspetu di tamanhu tal

ki ka ten tinta o buraxa na mundu ki ta paga-l

ofende soberania ka pode bira un sena banal)

 

un prizidenti ka pode da tosi nen ngasga

si un direitola purtuges trazedu pa marselu

ben li na si kaza na si téra ben da-l lison

modi kel debe trata si língua maternu  nton

el é kuze?  si el é sinplis djandjan di kutelu

 

s'el ka ningen p'el pega na bara p'el ba piska

(mas kel la go kai-nu sabi ki nu ri ku tudu

denti  ku boka ta baza kuspinhu ku basga

mas dipos nu xatia propi ki nos spritu ngispa

kel la debe transformadu na kazu di studu

 

sin kazu di studu pa es stranhu motivu sobritudu

nu ileje un prizidenti di kalsa i sai-nu un di saia

mas ka fika mal el ten stadu mutu ben na si atuason

na verdadi verdadi la undi ki otoridadi lijítimu ta smaia

la ki nos longu izíliu na téra lonji ta parse-nu un benson

 

à tenpu ki di riba ta bira dipabaxu i kel di baxu ta bira

dipariba   i tal tenpu é ka di verdadi nen ka di mintira

pamodi tudu bira mustura opaku   fundu inditirminason

ki tenpu o omi (es prudíjiu vastu i perpétu) ta ensaia

pamo el ka ben pa olvidu mas pa tistimunha si rializason

 

nos nos batismu di sidadania pode ka torna-nu diferenti

mas ta fase-nu fla ku ilukuensia ma ti ora di nos morti

ma nu ka ta nega sina sertu   mas nu ta djobe-l di frenti

pa nu ka sega nunka ku splendor o briliu di ninhun korti

ki nos nu sta prutejidu  purkuantu nu ka nega simenti

nen raís   mas nu da-s nos sforsu pa nu torna-s más forti

 

purisu nu ta fla lisin sen violenta nos alma o menti

sen bende kabesa pa bandoba o nos ser di dos metadi

sen djobe tenpu pusizon manera o opurtunidadi

pamodi é na liberdadi firmi d’omi ki nos é krenti

 

un prizidenti sienti di si altu risponsabilidadi

un prizidenti konsikuenti ki ta zela pa dignidadi

des téra ka pode dexaba pasa kes dos fronta

la   mas kes la foi so i apenas más dos pa konta

 

nhos odja kazu di angola undi kelotu ba pasia

mas nen el ka resebedu   tiranu ku aparensia

di dimokrata   kel li é ka ninhun diplomasia

nu ten ki vive pa verdadi i si konsikuensia

 

[nes parti nu ta ben ripruduzi parti di

sikuensia di un diálugu entri pueta i dios

mas ki es ta papia des personajen tanbe]

 

[vos/dios]

 

Un rekadu pa kelotu omi ki sta pa li ta anda

ta fla ma kenha ki ta skrebe puezia m'é dios

nau dios ka skrebe puezia nunka  p'es branda

dja nu kansa ku es diskursu xatu i ripititivu

sima manxe toma kafe almusa djanta so aros

é razon pa nu fla   téra ken ki da-u es kastigu?

 

nos si nen omi ki nu kria nu ka sta pode

nen libra-l di mo di tantus nhu lobu  inda

nu ten tenpu di fase puezia?  puezia é pa

dizokupadu sima es (bom  es zinbrador di po inda

vá ki non vá) nos dja nu kansa  xisa pora arnegus pá

é pur es falsidadis tolu  ki ka tene nen dia di finda

ki nes téra txuba nu ka sta poi nu ka sta dexa txobe

 

p'es ka ben tenta ngana-nu ku stória di surialismu

pamodi verdaderu surialismu é un prátika di vida

spritu di insurjensia  pega mundu sima sta rabida

(enbora ta parse stranhu ku kel li nu ta konkorda

kel li ki kristu nha fidju fase p'el poi mundu korda)

 

[vos/dios ta ratxa un grasa ki txon ta treme]

 

Nu sta ri si pamodi afinal di konta surialismu

(gosi ki nu da konta) era un forma di pupulismu

filuzufia di kristu nha fidju tanbe era pupulismu

i arti é ka pa perpétua ladu dikadenti i sinismu

d'omi  mas pa lastra na txon si mostu benignu

 

[el ta torna ratxa grasa ki senáriu ta da abalu]

 

pueta]

 

Vos/dios nhos sta ser mesmu mutu duru

ku kenha ki sta inkarna es instituison

ku kenha k'é guardion di konstituison

k'é nos bíblia  i é el ki tudu dia nu ta sigi

 

el tenta kunpri (midjor k'el sabe) si funson

ninhun di nos ka santu  ka sábiu  ka puru

nos ki nu ka ta nega tres bes vontadi di distinu

mas nu ta raparti nos ser na dos justu metadi

 

pa nos tamanhu d'omi i di pueta ser na idadi

i na tenpu kualker senpri igual ku di mufinu

nho nhu ta fla ma nho é supremu pruvidensia

mas omi tudu ael é so si kabesa k'é si sensia

 

guverna povu di-nos li é ka fásil di konsigi

ser ileitu é mutu más fásil  basta abri seron

fla gentis m'é es ki sta ben kaba ku sukuru

ma es propi k'é farol klaru i raiadu di futuru

 

ma es k’é lus ki ta limia tudu ses ason

ses ben-star é strela altu k'es ta pirsigi

i ku forsa i alentu des es ta ben konsigi

pa na ninhun tenpu es ka vive na skuridon

 

sikre dipos es fulia-s la pa karaka i munturu

sin povu ael é pa piza pa kalka p'el ka pasa txon

da-l si papa amargu ku leti azedu já ki el é buru

mas kel la é ka ku nos mas es ki ta sabe i ta disidi

 

mas ael si tenpu nes funson dja sta kaba

es sta kuazi ta ba faze puezia la pa txon

di djabraba   si é si ki ses alma es ta laba

si dipos di tudu puezia pa es é konsolason

 

p'es bai na bon ora pa kel bunitu rimansu

p'es bai na dia sertu pa ses diskansu

gosi nu priokupa é ku kenha ki sta ben

repúblika é di povu  kel li p'es sakuta ben

 

[vos/dios]

 

Ó pueta ka nhu ben da-nu baxa pa nu suste

ki nos dja nu dura riba'l mundu ta usti

nton nho ku spada riba palku na tudu sena

gosi armadu en mansu ta finji do ku pena?

 

nho é síniku propi   paralen di matxikadu

nho é duplikadu  un ta morde ta fase sangi

kelotu ku rostu'l trosa ta fla-nu pa purduadu

nho é pior ki es   kel li propi k' é finjimentu grandi

 

[pueta]

 

Sertu sertu   sertu nau  kenha k'é nho

pa nhu fla-nu ma nos é síniku i duplikadu?

nu ka ta obi nu ka ta seta es ramoki di-nho

nos é pueta ku nos rostu ki t'odjadu kran

ki ka ta sukundi alegria tristeza o bran-bran

 

i tudu finjimentu é pa nu mostra verdaderu

ser   ki nes kazu é dignidadi d’omi

ki ka ta bendedu ka ta kunpradu

i nu sta li pa susta nhu lobus ku nos beru

s'é nes nogósiu i nes fin k'es sta pustadu

 

nos é ka nho ki ta anda senpri musgedjadu

na mil  milientus di asidenti disfarsadu

sikre fladu ma nho é substansia imakuladu

é ka nho ki ta fla ma nhu ten mil i un nomi

mas nos li nes téra nhu ta da-nu so tristi fomi

i txuba fartu so di nhu lobus denti raganhadu?

 

[vos/dios]

 

Anos é stremu ki ta stremese  lei justu

iternu i klementi  intilijensia perfetu i sen fin 

abundansia sen stinson  sonbra sukuru lisin

la klaridadi kran  kontenplason  tizoru sen kustu

 

[pueta]

 

I konsolason di nganadu? i speransa von pa kel

ki sta na karaka i ki prometedu téra di leti ku mel?

i lus pa kel kanbadu fundu na skuridon di furna?

anos kel li nen pensar  jamás nu ka ta nbarka nel

mas nhu lobus pode poi nho faze boka d'urna

 

sin pamodi ku es tudu pruklamadu kolidadi

sikre so prizunson pa konsigi nos sertu sirvidon

en dos tenpu es ta prumete-nho txada’l txon

sikre nhu fla-s ma nho é iternu konpleksidadi

i ma morada nho é iternidadi i tudu  imensidadi

 

nos na nos país asidentadu i medrontadu nu ta uza

pólvura ku lumi na prospeson di pekadu   pa akuza

kenha ki ten ki ser akuzadu   pa risponde tudu kenha

ki ten ki risponde   na undi k'es sta   seja es é kenha

i nho nhu toma mutu kudadu   ka nhu ben nen tenta

                                                                        abuza

sinon kosta di-nho tanbe nu ta po-l kenta

ki nos nu ka konxe dios   nen amigu  nen prakenha

 

bon nu kaba ku es kumísiu

ki inda n tene karada di strupísiu

pa n ben karega riba di nha kosta

pa n ka dexa dundu ku lakrau tra-s bosta

 

nton nhu bai (s'é nho me ki fase-s i ki kria-s)

nhu fika ta pensa si di-ses ka dja bira dimás

ki enves d'es pensa na lovor ku izaltason

pa nho dj'es fika so ta djobe puleru ku txon

 

nhu bai nhu dexa-m fase nha trabadju

ki dibia ser trabadju di-nho   mas anho

é so da pa bon «sou akele ke sou  akele

ke tein mil i un nomes i naun tein nome nenhun»

dipos ta kuspi strubada ku alanpra ku raiu

pensandu ma nhos k’é spertu i ma nos é boko

 

kre é pa nu menta nomi'l nho so ku zunzun

enkuantu es diabus ta tenta rinka-nu osu ku peli

ta kaba ta ri   mas es pode ben ki nu sta xintadu

ta spera-s pa kaba-s ku tudu ses mau maskabu

sikre nu trabesa kes era ki ta poi spritu pavoradu

 

p'es fika ta sabe ma nes mundu dja ka ten tubabu

mas ma nos perpleksidadi ta bira djatu ku bradu

nos mansidon di nasensa ta bira asu ku feru kuradu

pamo nu ka ben so pa subrivive mas pa nu lenbradu

i nos izíliu lonji di nisisidadi libra-nu di sertus pekadu

 

ta fladu ma nho é supremu silensiu i tudu ripozu

mas tadju ka ten  nhu ten ki da un djatu tanbe

                                             pa es lobus argozu

pa tudu dundu   txada lakrau   simiteri sanpe

si rialmenti nho k'é pai i nho k'é donu di tudu puder

(povu sta pidi pa n da-nho benefísiu di dúvida ate ver)

 

nton é pa nhu ben pa nhu ben mete-s medu

ku alanpra strubada   pa ka da-s diskansu na mal

k'es sta nel   ma s'es ka djobe undi es ta mete ses dedu

ma nhos ta djusta konta rixu na dia di balansu final

 

aliás ka meste  ale-m li ku tudu nha inpurfeison

mas karegadu di forsa di razon ta distribui kulpa

                                                      ku akuzason

ki kastigu é po na kostela ti ki djatadu i pupa-

du pa nu odja s'inda es sta na tenpu di toma ton

 

o nton es ka ta bibu   pa ninhun ka pensa pa ka iludi

ami n ka sima nho ki ta txomadu i nunka nhu ka ta kudi

mi nen es ka meste txoma-m  mi so n ta spia n ta djobe

undi ki sta seka di ndjustisa n ta poi po di djustisa ta txobe

 

divindadi di liberdadi bale ben strondu

                                                        k'el ta ben

ku el  i é el apenas ki nos ki ka ta mondo

é el ki na tudu tenpu nu ta fla amen

ripitidamenti sima un simentera fekundu

o lus ki mesmu na kalema ta limia ti fundu

 

[dios/vos]

 

Ku nhos ka bale pena nen tenta papia siker

mas nu ta fla-nhos ma nos é midida d'omi i si fin

korendu risku ti di nhu torna distrata-nu lisin

nu ta afirma inda ma nos é midida di tudu ser

 

ki ta jera es kontradison   kuantu más afastadu

más pertu di nos   mesmu na dizusperu el sta

ku nos   enbora dizusperu di-nho sta dimonstradu

é ka dizusperu-frakeza mas dizusperu-dizafiu  bon basta

des bate-boka ku nho   nos natureza dja fika dimonstradu

 

quod era demonstrandun i nho nhu toma mutu kuidadu

ku kes lobus i lobas   lobinhus i lobonsis di tudu kasta

pamodi es natureza di lobu el sta na tudu omi disfarsadu

bon oxi na téra'l nho é sen burgonha   propi diklaradu

ki dj'es panha dignidadi dj'es piza dj'es mata dj'es rasta

 

nu ta spera ma nhu ka ta po-nu na kategoria

di lobu   pamodi nos nu sta paralen di tudu difinison

ora ki ta fladu jelu dja nu bira lumi  si fladu imensidon

dja nu transforma na infinitudi  si fladu noti dja nu bira dia

 

bon dja nu bai  ti un dia  ki nu ta spera

ma ka ta ser noti pa nho   mas kel li disizon

é so di-nho   mas ku tudu es stribilin d'ason

li   ku po ku spada na mo  nhu ta ganha es géra

mas tudu é nha puder i forsa di nha benson

 

[pueta]

 

Nau ti un dia nau  di mi ku nho é gosi lisin

ami é ka nho ki n ta presta konta  nau  konta

é povu ku nha konsensia ki n ta presta  fronta

k'es sta pasa tanbe é di-meu   mas nu ta po-l fin

pamo puder nen ka nhu tenta sunha m'é di-nho

puder é di nha mo   ka nhu buska más xinfrin

mas já ki nu sta armadu ma nhu ta toma konta

es maldadis di lobus tanbe nu ta poi na konta nho

ago nhu ba djobe modi ki nhu ta distranka es no

 

[vos/dios]

 

É ka verdadi ma dios ta fase o ta pirmiti

mal(dadi)  mas é vontadi d'omi   si liberdadi

sima nho k'é pueta dja nhu fla é omi ki ta trasa si limiti

nos so nu ta fika ta djobe s'es ta skodje klaridadi

o skuridon   s'es ta sigi-nu o s'es da sigi mal(dadi)

 

[pueta]

 

Inda mi ki ten últimu palavra  mi ki

ta kumanda i ta manda nes dispiki

i non ninhun dios nen ninhun lobu

ten kenha ki ta fla ma nos é diáspura

di dios   mas nos é diáspura di nos propi

omis ki konxe distinu divastador na sekura

di korpu   nos   fidjus obskuru di mar   povu

dun pátria frájil insuguru i pikinoti

 

nos izíliu umanu é nos distansia ontulójiku

desdi prumeru inpu na puera di tudu kriason

ti es tenpu seku d'alma (más ki tenpu mitiurulójiku)

mas ku nos dos odju tudu abertu nu toma nos benson

na nos propi   pa nu ka seka nunka sima erba na txon

 

mas pa nu sta senpri a altura di tudu rivelason

nu ta panha nos menti nu ta poi na lugar di odju

i nu ta fla ma li pekadu ka ta tapadu tubupu

nos ki nu ta bai pa nos kaza sen medu di ladron

pamodi nu konxe tudu koba tudu spinhu ku abrodju

tudu lapa fundu tudu rotxa runhu tudu pe di kakutu

pamodi di nos pasu d'omi ki benzedu na puera txon

 

i é li ki nu ta planta nos sinal ki ora ki disifradu

ta fla ma nos ma nu speradu   li i na tudu ladu

nton téra interu é stenson pa senpri konkistadu

pa nos ki ta ben ku strondu pa distinu distinadu

na dia markadu ku nos spritu pa senpri riveladu

ku nos djatu ki ta fla ma nos propi k'é rabeladu

 

nos pe diskalsu i nos rostu labadu aes é divinu

pekadu di konhisimentu é fábula pa nos obidu

ki obi son di morti na sistensia na tenpu mufinu

ki kontudu da-nu forsa na kaminhu di nos izíliu

sen mapa nen búsula   sen konxe rota nen triliu

 

pa kulpa o pa perdon   pa tudu serteza o enganu

ki tenpu ku si porta di dos bentu senpri ta da-nu

mas ta fla-nu tudu bes ma kel li tanbe é sentidu

                  di bida  nu ka meste dios pamodi nos vos sufridu

                  ka konxe induljensia sinon kel ki el propi el inventa

                  dipos di tudu tribulason amargu k'el spurmenta

 

[nes parti koru ta djunta si vos ku di pueta]

 

[koru&pueta]

 

Dios? dios li é nos   p'es ka tenta nen ben ki ka ten

dj'es fla ma es é iternidadi (sen menus nen más)

mas nos é vos sertu di sidadi na tudu tenpu i idadi

nos livri i ilimitadu liberdadi ka ten donu o kapatás

nos papel signu i vínkulu é distrinsa tudu mal di ben

ka dexa skapa lobu di ninhun natureza kor o idadi

 

dianti di lema di lobus «alkateias di tudu mundu

nu uni» é nos dever sagradu ka izita un sugundu

mas zinbra-s po   baza-s lumi   pamodi kandura

é patrimóniu mas el pode afasta mo di djustisa

i pa pekadu di tantu toma ku furta  tantu ruin kubisa

spiason é leba-s tudu fepu nun úniku baredura

 

[pueta ta papia inda más mas dios ta sai ku

stribilin ki ka ta konsigi obidu kuze k'el fla]

 

 

Partilhe esta notícia