... nu ta ritoma publikason di parti di obra «É ka lobu ki fase», pamodi es personajen (xona) sta ben sai di sena rial. Nu ta lenbra leitoris ma es parti ta ben na sikuensia di aparison di personajen armadeus, i di riflekson sobri natureza i stadu di djustisa. Es parti é últimu ki nu ta publika lisin, antis di saída di livru, ki entra na gráfica pa inpreson es simana. Nu ta kumesa ku parti final di miditason di koru ki ta da-nu fiu pa intruduson des personajen
[Dipos di xona sai pueta ta fla spetadoris]
[pueta]
Dja nhos odja modi ki pulítiku é manhentu
el ben ku si prupózitu mariadu ben purbikadu
mas dizendu-fazendu en menus di dos tenpu
el muda ku rostu kran kel k'el tinha prupostadu
[xona la undi sta kel kámara di senpri]
[xona]
Mos di txonbon la ael é disgrasiadu
tudu algen pa afasta del é un ordi
ael el ta morde kaba el ta fla ma dj'el morde
ael é xuxu ki di kel la nunka ka odjadu
nu sai di si bera antis d'el inventa
más kusas mariadu mas kuze k'el
al inventa más ki kes li? más fel
ki kel li algen ka pode inventa)
o di nos kosta kenta
ku po k'el ta zinbra-nu sen piadadi
dipos el ta fla m'é nos ki ta fase
povu tudu kasta di maldadi
nu faxi nu sai di li i nu disparse
[es ta sai numa karera i spetadoris
ta ri ta gadjeta ti es disparse xona
ta volta el so sima k'el skese di fla
algun kuza i dirapenti ku ar melankóliku
i ku rostu viradu pa orizonti el ta fla]
[xona]
Antis di nu dispidi des supremu funson
(dja sta sai-nu propi lágrimas di imuson)
nu ta grita rixu kontra tudu pupulismu
sikre el ben ku koru i na forma di puezia
nos ki dja nu foi krenti na sosialismu
na si vertenti más stremu oji é ora i dia
di nu konbate tudu forma di mesianismu
i pa kel li nos próximu prujetu é kria
[un fundason
[vos]
Mas nhu lenbra ma nen tudu pupulismu
ka igual ten pupulismu umanista sima kel
di amigu'l nho marselu o si nu kre des pueta
konsienti ki sta li ta anda ku spada na mo
ta zinbra po ki riba des téra é so el el so
kuazi ta tra lobus ku lakraus fepu koko
i ten pupulismu neofasista xenófubu i rasista
ki ses meta
é envenena sentidu di solidariedadi umanu
distrui elu ki ta liga-nu
i ntrega puder pa uns tiraneti ki ses papel
inda nu sta studa (nu sta so ta djunta pista)
[koru]
Nos ki nu ta odja tudu di lisin
ti orizonti sen fin
ki nu ta fla iternidadi m'é ben-vindu
gosi nu sta ben papia finjindu
(sen mutu finji) m'é en abstratu
kenha ki kre nfia karapusa pa nfia
kenha ki kre ngispa tanbe pode ngispa
nos nu ta fla nu ta sentensia nu ta purfia
k'es ta odja di nos boka ta sai so xispa
nos nu ka ben pa puleru pa oru pa pastu o pa statu
mas pa nu fla ma dignidadi é bunitu ma ael é lindu
nos nu ka ben pa puezia sikre nu ta faze
puezia nu ben pa partikularidadi k'é traze
alentu ribelion rizistensia iternu i orguliu
tanbe iternu (mesmu baxu padisimentu)
ki nu konsagra desdi nos nasimentu
na kel antigu i rinovadu mes di juliu
di txuba prometedu na lunáriu
ki tanbe ta prumete-nu janeru
di lus ku klaridadi (i non di puera ku seru)
k'es ta kola-nu sima un bon simentu
o bon bentu ki ta libra-nu di nofrájiu
i nu ta nara sima un bon presájiu
nton es k'é guardion di konstituison
es ta finji m'es ka sabe ma sta la direitu
di rizistensia? ma desdi senpri direitu
ael é pa garanti liberdadi d'omi i di si irmon
na ses txon
p'es ka vive baxu di forsa di indjustisa i tirania
pa libra-s di tudu inikuídadi? purtantu armadeu
sta dentu di razon protejedu pa konstituison
djustisa é ka pa spera ti ora ki kai di séu
é pa tudu omi labanta pa luta pa el tudu dia
nhordes nen na ora di bai ka ta vizita-s
ninhun puder inspirador pa ses konsensia i boka
asumi fadja k'é di tudu nos i des forma ta badu en pás
enbora subrusaltu ta fika na nos spritu ku nos boka?
es diskursu ta ponta so fantasma di pupulismu
é pamodi pueta? aes es ilejedu p'es difende pobu
o p'es perpétua un sistema? nu sabe ma alguns lobu
é ses amigu mas es ka ten ki reza pa ses katisismu
mas kel li é ka nada di dimira na es
npos senpri ki alguns k'é ka ovelia
tenta labanta kabesa es ta kai riba des
aes k'é so surizu mas la go es ta nfelia
mas é ka stranhu es papu rakentadu ti eku
aserka di pupulismu nu sta speraba
kuze di un instituison ki kondikora kuazi mabeku
tudu des repúblika (gosi i tanbe na pasadu)
kes linpu djuntadu ku kes ku mo mantxadu
di tudu kasta di inikuídadi? disensia dja kaba?
rasponsabilidadi dianti di sidadi ka ten más
nen peranti kenha ki po-s na puleru? sinismu
dja lastra na txon? es pode kexa di pupulismu
mas simenti é es ki planta es dexa-nu en pás
es bai pa ses kátidra ses txon o ses manson
nos nu ta fika li ta da povu des pobri nason
alentu ta fla ma nos distinu iternu é ka pupa
sikre nu nase baxu di signu agudu di aflison
é el tanbe ki tenpra nos sangi pa rebelion
nu ta fla pa tudu txada i universu ma tezon
forti inda nu tene pa nu grita m'é ka xupa
k'é nomi des nason ma nos prupostu di géra
é ntera fundu tudu lobu ku lakrau baxu'l téra
sima bebela dja flaba des pueta la pa trás
nu ka kre un prizidenti suridenti mas kapás
kapás sobritudu di rikuza i di uza si vos
pa fla ma es téra ka di nhu lobu mas di-nos
é ka so suridenti suridenti i konplasenti
prizidenti des téra ka pode dimiti atura o seta
pa kandidatu prizidensial di país stranjeru
ben ofende partidu kabuverdianu é un eru
sen diskulpa es téra tudu algen ten ki ruspeta
(kel li kontise na porta di palásiu prizidensial
kel li foi un disruspetu di tamanhu tal
ki ka ten tinta o buraxa na mundu ki ta paga-l
ofende soberania ka pode bira un sena banal)
un prizidenti ka pode da tosi nen ngasga
si un direitola purtuges trazedu pa marselu
ben li na si kaza na si téra ben da-l lison
modi kel debe trata si língua maternu nton
el é kuze? si el é sinplis djandjan di kutelu
s'el ka ningen p'el pega na bara p'el ba piska
(mas kel la go kai-nu sabi ki nu ri ku tudu
denti ku boka ta baza kuspinhu ku basga
mas dipos nu xatia propi ki nos spritu ngispa
kel la debe transformadu na kazu di studu
sin kazu di studu pa es stranhu motivu sobritudu
nu ileje un prizidenti di kalsa i sai-nu un di saia
mas ka fika mal el ten stadu mutu ben na si atuason
na verdadi verdadi la undi ki otoridadi lijítimu ta smaia
la ki nos longu izíliu na téra lonji ta parse-nu un benson
à tenpu ki di riba ta bira dipabaxu i kel di baxu ta bira
dipariba i tal tenpu é ka di verdadi nen ka di mintira
pamodi tudu bira mustura opaku fundu inditirminason
ki tenpu o omi (es prudíjiu vastu i perpétu) ta ensaia
pamo el ka ben pa olvidu mas pa tistimunha si rializason
nos nos batismu di sidadania pode ka torna-nu diferenti
mas ta fase-nu fla ku ilukuensia ma ti ora di nos morti
ma nu ka ta nega sina sertu mas nu ta djobe-l di frenti
pa nu ka sega nunka ku splendor o briliu di ninhun korti
ki nos nu sta prutejidu purkuantu nu ka nega simenti
nen raís mas nu da-s nos sforsu pa nu torna-s más forti
purisu nu ta fla lisin sen violenta nos alma o menti
sen bende kabesa pa bandoba o nos ser di dos metadi
sen djobe tenpu pusizon manera o opurtunidadi
pamodi é na liberdadi firmi d’omi ki nos é krenti
un prizidenti sienti di si altu risponsabilidadi
un prizidenti konsikuenti ki ta zela pa dignidadi
des téra ka pode dexaba pasa kes dos fronta
la mas kes la foi so i apenas más dos pa konta
nhos odja kazu di angola undi kelotu ba pasia
mas nen el ka resebedu tiranu ku aparensia
di dimokrata kel li é ka ninhun diplomasia
nu ten ki vive pa verdadi i si konsikuensia
[nes parti nu ta ben ripruduzi parti di
sikuensia di un diálugu entri pueta i dios
mas ki es ta papia des personajen tanbe]
[vos/dios]
Un rekadu pa kelotu omi ki sta pa li ta anda
ta fla ma kenha ki ta skrebe puezia m'é dios
nau dios ka skrebe puezia nunka p'es branda
dja nu kansa ku es diskursu xatu i ripititivu
sima manxe toma kafe almusa djanta so aros
é razon pa nu fla téra ken ki da-u es kastigu?
nos si nen omi ki nu kria nu ka sta pode
nen libra-l di mo di tantus nhu lobu inda
nu ten tenpu di fase puezia? puezia é pa
dizokupadu sima es (bom es zinbrador di po inda
vá ki non vá) nos dja nu kansa xisa pora arnegus pá
é pur es falsidadis tolu ki ka tene nen dia di finda
ki nes téra txuba nu ka sta poi nu ka sta dexa txobe
p'es ka ben tenta ngana-nu ku stória di surialismu
pamodi verdaderu surialismu é un prátika di vida
spritu di insurjensia pega mundu sima sta rabida
(enbora ta parse stranhu ku kel li nu ta konkorda
kel li ki kristu nha fidju fase p'el poi mundu korda)
[vos/dios ta ratxa un grasa ki txon ta treme]
Nu sta ri si pamodi afinal di konta surialismu
(gosi ki nu da konta) era un forma di pupulismu
filuzufia di kristu nha fidju tanbe era pupulismu
i arti é ka pa perpétua ladu dikadenti i sinismu
d'omi mas pa lastra na txon si mostu benignu
[el ta torna ratxa grasa ki senáriu ta da abalu]
pueta]
Vos/dios nhos sta ser mesmu mutu duru
ku kenha ki sta inkarna es instituison
ku kenha k'é guardion di konstituison
k'é nos bíblia i é el ki tudu dia nu ta sigi
el tenta kunpri (midjor k'el sabe) si funson
ninhun di nos ka santu ka sábiu ka puru
nos ki nu ka ta nega tres bes vontadi di distinu
mas nu ta raparti nos ser na dos justu metadi
pa nos tamanhu d'omi i di pueta ser na idadi
i na tenpu kualker senpri igual ku di mufinu
nho nhu ta fla ma nho é supremu pruvidensia
mas omi tudu ael é so si kabesa k'é si sensia
guverna povu di-nos li é ka fásil di konsigi
ser ileitu é mutu más fásil basta abri seron
fla gentis m'é es ki sta ben kaba ku sukuru
ma es propi k'é farol klaru i raiadu di futuru
ma es k’é lus ki ta limia tudu ses ason
ses ben-star é strela altu k'es ta pirsigi
i ku forsa i alentu des es ta ben konsigi
pa na ninhun tenpu es ka vive na skuridon
sikre dipos es fulia-s la pa karaka i munturu
sin povu ael é pa piza pa kalka p'el ka pasa txon
da-l si papa amargu ku leti azedu já ki el é buru
mas kel la é ka ku nos mas es ki ta sabe i ta disidi
mas ael si tenpu nes funson dja sta kaba
es sta kuazi ta ba faze puezia la pa txon
di djabraba si é si ki ses alma es ta laba
si dipos di tudu puezia pa es é konsolason
p'es bai na bon ora pa kel bunitu rimansu
p'es bai na dia sertu pa ses diskansu
gosi nu priokupa é ku kenha ki sta ben
repúblika é di povu kel li p'es sakuta ben
[vos/dios]
Ó pueta ka nhu ben da-nu baxa pa nu suste
ki nos dja nu dura riba'l mundu ta usti
nton nho ku spada riba palku na tudu sena
gosi armadu en mansu ta finji do ku pena?
nho é síniku propi paralen di matxikadu
nho é duplikadu un ta morde ta fase sangi
kelotu ku rostu'l trosa ta fla-nu pa purduadu
nho é pior ki es kel li propi k' é finjimentu grandi
[pueta]
Sertu sertu sertu nau kenha k'é nho
pa nhu fla-nu ma nos é síniku i duplikadu?
nu ka ta obi nu ka ta seta es ramoki di-nho
nos é pueta ku nos rostu ki t'odjadu kran
ki ka ta sukundi alegria tristeza o bran-bran
i tudu finjimentu é pa nu mostra verdaderu
ser ki nes kazu é dignidadi d’omi
ki ka ta bendedu ka ta kunpradu
i nu sta li pa susta nhu lobus ku nos beru
s'é nes nogósiu i nes fin k'es sta pustadu
nos é ka nho ki ta anda senpri musgedjadu
na mil milientus di asidenti disfarsadu
sikre fladu ma nho é substansia imakuladu
é ka nho ki ta fla ma nhu ten mil i un nomi
mas nos li nes téra nhu ta da-nu so tristi fomi
i txuba fartu so di nhu lobus denti raganhadu?
[vos/dios]
Anos é stremu ki ta stremese lei justu
iternu i klementi intilijensia perfetu i sen fin
abundansia sen stinson sonbra sukuru lisin
la klaridadi kran kontenplason tizoru sen kustu
[pueta]
I konsolason di nganadu? i speransa von pa kel
ki sta na karaka i ki prometedu téra di leti ku mel?
i lus pa kel kanbadu fundu na skuridon di furna?
anos kel li nen pensar jamás nu ka ta nbarka nel
mas nhu lobus pode poi nho faze boka d'urna
sin pamodi ku es tudu pruklamadu kolidadi
sikre so prizunson pa konsigi nos sertu sirvidon
en dos tenpu es ta prumete-nho txada’l txon
sikre nhu fla-s ma nho é iternu konpleksidadi
i ma morada nho é iternidadi i tudu imensidadi
nos na nos país asidentadu i medrontadu nu ta uza
pólvura ku lumi na prospeson di pekadu pa akuza
kenha ki ten ki ser akuzadu pa risponde tudu kenha
ki ten ki risponde na undi k'es sta seja es é kenha
i nho nhu toma mutu kudadu ka nhu ben nen tenta
abuza
sinon kosta di-nho tanbe nu ta po-l kenta
ki nos nu ka konxe dios nen amigu nen prakenha
bon nu kaba ku es kumísiu
ki inda n tene karada di strupísiu
pa n ben karega riba di nha kosta
pa n ka dexa dundu ku lakrau tra-s bosta
nton nhu bai (s'é nho me ki fase-s i ki kria-s)
nhu fika ta pensa si di-ses ka dja bira dimás
ki enves d'es pensa na lovor ku izaltason
pa nho dj'es fika so ta djobe puleru ku txon
nhu bai nhu dexa-m fase nha trabadju
ki dibia ser trabadju di-nho mas anho
é so da pa bon «sou akele ke sou akele
ke tein mil i un nomes i naun tein nome nenhun»
dipos ta kuspi strubada ku alanpra ku raiu
pensandu ma nhos k’é spertu i ma nos é boko
kre é pa nu menta nomi'l nho so ku zunzun
enkuantu es diabus ta tenta rinka-nu osu ku peli
ta kaba ta ri mas es pode ben ki nu sta xintadu
ta spera-s pa kaba-s ku tudu ses mau maskabu
sikre nu trabesa kes era ki ta poi spritu pavoradu
p'es fika ta sabe ma nes mundu dja ka ten tubabu
mas ma nos perpleksidadi ta bira djatu ku bradu
nos mansidon di nasensa ta bira asu ku feru kuradu
pamo nu ka ben so pa subrivive mas pa nu lenbradu
i nos izíliu lonji di nisisidadi libra-nu di sertus pekadu
ta fladu ma nho é supremu silensiu i tudu ripozu
mas tadju ka ten nhu ten ki da un djatu tanbe
pa es lobus argozu
pa tudu dundu txada lakrau simiteri sanpe
si rialmenti nho k'é pai i nho k'é donu di tudu puder
(povu sta pidi pa n da-nho benefísiu di dúvida ate ver)
nton é pa nhu ben pa nhu ben mete-s medu
ku alanpra strubada pa ka da-s diskansu na mal
k'es sta nel ma s'es ka djobe undi es ta mete ses dedu
ma nhos ta djusta konta rixu na dia di balansu final
aliás ka meste ale-m li ku tudu nha inpurfeison
mas karegadu di forsa di razon ta distribui kulpa
ku akuzason
ki kastigu é po na kostela ti ki djatadu i pupa-
du pa nu odja s'inda es sta na tenpu di toma ton
o nton es ka ta bibu pa ninhun ka pensa pa ka iludi
ami n ka sima nho ki ta txomadu i nunka nhu ka ta kudi
mi nen es ka meste txoma-m mi so n ta spia n ta djobe
undi ki sta seka di ndjustisa n ta poi po di djustisa ta txobe
divindadi di liberdadi bale ben strondu
k'el ta ben
ku el i é el apenas ki nos ki ka ta mondo
é el ki na tudu tenpu nu ta fla amen
ripitidamenti sima un simentera fekundu
o lus ki mesmu na kalema ta limia ti fundu
[dios/vos]
Ku nhos ka bale pena nen tenta papia siker
mas nu ta fla-nhos ma nos é midida d'omi i si fin
korendu risku ti di nhu torna distrata-nu lisin
nu ta afirma inda ma nos é midida di tudu ser
ki ta jera es kontradison kuantu más afastadu
más pertu di nos mesmu na dizusperu el sta
ku nos enbora dizusperu di-nho sta dimonstradu
é ka dizusperu-frakeza mas dizusperu-dizafiu bon basta
des bate-boka ku nho nos natureza dja fika dimonstradu
quod era demonstrandun i nho nhu toma mutu kuidadu
ku kes lobus i lobas lobinhus i lobonsis di tudu kasta
pamodi es natureza di lobu el sta na tudu omi disfarsadu
bon oxi na téra'l nho é sen burgonha propi diklaradu
ki dj'es panha dignidadi dj'es piza dj'es mata dj'es rasta
nu ta spera ma nhu ka ta po-nu na kategoria
di lobu pamodi nos nu sta paralen di tudu difinison
ora ki ta fladu jelu dja nu bira lumi si fladu imensidon
dja nu transforma na infinitudi si fladu noti dja nu bira dia
bon dja nu bai ti un dia ki nu ta spera
ma ka ta ser noti pa nho mas kel li disizon
é so di-nho mas ku tudu es stribilin d'ason
li ku po ku spada na mo nhu ta ganha es géra
mas tudu é nha puder i forsa di nha benson
[pueta]
Nau ti un dia nau di mi ku nho é gosi lisin
ami é ka nho ki n ta presta konta nau konta
é povu ku nha konsensia ki n ta presta fronta
k'es sta pasa tanbe é di-meu mas nu ta po-l fin
pamo puder nen ka nhu tenta sunha m'é di-nho
puder é di nha mo ka nhu buska más xinfrin
mas já ki nu sta armadu ma nhu ta toma konta
es maldadis di lobus tanbe nu ta poi na konta nho
ago nhu ba djobe modi ki nhu ta distranka es no
[vos/dios]
É ka verdadi ma dios ta fase o ta pirmiti
mal(dadi) mas é vontadi d'omi si liberdadi
sima nho k'é pueta dja nhu fla é omi ki ta trasa si limiti
nos so nu ta fika ta djobe s'es ta skodje klaridadi
o skuridon s'es ta sigi-nu o s'es da sigi mal(dadi)
[pueta]
Inda mi ki ten últimu palavra mi ki
ta kumanda i ta manda nes dispiki
i non ninhun dios nen ninhun lobu
ten kenha ki ta fla ma nos é diáspura
di dios mas nos é diáspura di nos propi
omis ki konxe distinu divastador na sekura
di korpu nos fidjus obskuru di mar povu
dun pátria frájil insuguru i pikinoti
nos izíliu umanu é nos distansia ontulójiku
desdi prumeru inpu na puera di tudu kriason
ti es tenpu seku d'alma (más ki tenpu mitiurulójiku)
mas ku nos dos odju tudu abertu nu toma nos benson
na nos propi pa nu ka seka nunka sima erba na txon
mas pa nu sta senpri a altura di tudu rivelason
nu ta panha nos menti nu ta poi na lugar di odju
i nu ta fla ma li pekadu ka ta tapadu tubupu
nos ki nu ta bai pa nos kaza sen medu di ladron
pamodi nu konxe tudu koba tudu spinhu ku abrodju
tudu lapa fundu tudu rotxa runhu tudu pe di kakutu
pamodi di nos pasu d'omi ki benzedu na puera txon
i é li ki nu ta planta nos sinal ki ora ki disifradu
ta fla ma nos ma nu speradu li i na tudu ladu
nton téra interu é stenson pa senpri konkistadu
pa nos ki ta ben ku strondu pa distinu distinadu
na dia markadu ku nos spritu pa senpri riveladu
ku nos djatu ki ta fla ma nos propi k'é rabeladu
nos pe diskalsu i nos rostu labadu aes é divinu
pekadu di konhisimentu é fábula pa nos obidu
ki obi son di morti na sistensia na tenpu mufinu
ki kontudu da-nu forsa na kaminhu di nos izíliu
sen mapa nen búsula sen konxe rota nen triliu
pa kulpa o pa perdon pa tudu serteza o enganu
ki tenpu ku si porta di dos bentu senpri ta da-nu
mas ta fla-nu tudu bes ma kel li tanbe é sentidu
di bida nu ka meste dios pamodi nos vos sufridu
ka konxe induljensia sinon kel ki el propi el inventa
dipos di tudu tribulason amargu k'el spurmenta
[nes parti koru ta djunta si vos ku di pueta]
[koru&pueta]
Dios? dios li é nos p'es ka tenta nen ben ki ka ten
dj'es fla ma es é iternidadi (sen menus nen más)
mas nos é vos sertu di sidadi na tudu tenpu i idadi
nos livri i ilimitadu liberdadi ka ten donu o kapatás
nos papel signu i vínkulu é distrinsa tudu mal di ben
ka dexa skapa lobu di ninhun natureza kor o idadi
dianti di lema di lobus «alkateias di tudu mundu
nu uni» é nos dever sagradu ka izita un sugundu
mas zinbra-s po baza-s lumi pamodi kandura
é patrimóniu mas el pode afasta mo di djustisa
i pa pekadu di tantu toma ku furta tantu ruin kubisa
spiason é leba-s tudu fepu nun úniku baredura
[pueta ta papia inda más mas dios ta sai ku
stribilin ki ka ta konsigi obidu kuze k'el fla]
Comentários