Cultura

VI SÉNA

Dária ku Diana ta sta xintadu na un lugar paziguadu, es dos, es ta konbersa.

DÁRIU – N ta imanjina bu sufrimentu pa kusa ki pasa, mas di-meu tanbe e ka menus ki di-bo.

DIANA – N fika mutu magoada ku bu madrasta, sin.

DÁRIU – Ami dja N sta kustumadu ku el. Dasdi pekinoti e si ki e ta leba-m.

DIANA – N ka sabe pamodi ki un omi ketu sima bu pai la, ta merese un mudjer staférna di kel-la. Odja, nha pai tanbe e mansu, mas kantu N konta-l, e fika xatiadu i e fla ma si éra el e ta daba kel bédja uma ratxa kósta.

DÁRIU – Nha pai e runhu so ku mi.

DIANA – Kel omi ki ta parse ketu la?!… Ma ka ta mata móska?!

DÁRIU – Ketu so ku Nha Mariâ Txika. Kuazi ki e ta beja-l sóla pé. Pa el, nha madrasta teoxi ka e kapás di konta kasi o di fase algen kusa kadretu.

DIANA – Bu debe ten pasadu un bokadu tersidjadu ku el!

DÁRIU – Pa N fla-u verdadi, ael teoxi e ka sota-m. Tanbe ka mesteba. E tenba se karasku, ki e nha pai, ki ta kunpriba se ordi na skarera.

DIANA – Bu pai ta dagiba na bo?!

DÁRIU – Dagi na mi e favor. N ta konta-u.

DIANA – Konta-m nton pamodi dja N sta ku vontadi di obi es bu stória, ki dja N sa ta odja ma e mesmu tristi.

DÁRIU – N kiriadu mutu fitxadu… N ka di konbersu ku tudu algen. Nha kiriason nxina-m ser kobardu, obriga-m sta senpri ketu na nha lugar.

DIANA – Nton abo kiriansa es ta maltrataba-bo?!

DÁRIU – La na kasa, kada opinion ki saíba di nha bóka ta kustaba mi un spantu o un supapu na fusinhu.

DIANA – Bu pai ki ta daba bo?

DÁRIU – Sima bu ta obi. Kantu nha mai more N staba ku dés anu.

DIANA – Kusé ki bu mai tinha, i ku kantu anu ki e more?

DÀRIU – Nha mai ka tinha nada. E more di párti.

DIANA – Ah kanadja!… Forti duedu!

DÁRIU – El éra más bedju di ki mi dizaseti anu. Kantu e staba ku vinti i séti, na ta pari se sugundu fidju, nha armun ka txiga nen di ser un nadu mortu, nha mai dja staba kadabra.

DIANA – Nen e ka txiga di ten se fidju?!… Mininu more tanbe… djuntu ku el?

DÁRIU – More dentu’l se bariga. Es nteradu djuntu, na mesmu kóba: nha mai nun kaxon, ael dentu di bariga nha mai. (E ta linpa lágua) Nunka N ta skese se últimu palabra ki e fla-m, sugundus antis di e more. E pega-m na nha pulsu séku, e kalka ku tudu forsa ki inda restaba-el, e fla-m, ku vós dja kuazi ka ta sai-l di garganta: «nha fidju, txiga pertu'l mi bu dexa-m N barsa-u… bu dexa-m dispidi di bo. Ami dja N ka e di es mundu más. Odju sa ta bira-m sukuru, N sa ta xinta nha alma ta rinka-m di korpu. Deós ta resebe-m nha alma riba la, i N ka ta kansa di rasa pa N pidi-L pa e proteje-m nha Dáriu… nha meninu». I bóka di nha mai nunka más ka abri pa fla más nada.

DIANA – Ka bu txora. N sabe ma bu sta ku dor, mas N kre obi bu stória te fin. Konta-m.

DÁRIO – Pa txeu algen, morti di nha mai… foi un morti matadu.

DIANA – Bu mai matadu?! Bo bu ka fla ma e more di párti?

DÁRIU – Dispos ki e more, ki dja pasa un monti anu, atxadu un letratu di-sel na boronsera di kasa di un Mestri ki tenba fama. I senpri ta rueda ma nha madrasta ta faseba-el mal-fetu, pamodi ma es ka ta filaba ku kunpanheru.

DIANA – Bu madrasta ta bai kasa'l Mestri?

DÁRIU – E gosta bai kasa’l Mestri. E gosta di fase algen kórda pa e tresrna-l. Si e ka gosta di bo, e ta da-u pa palabra… ma bu odju ta mostra-u.

DIANA – Nhor Dés! Kel ó ki e more e ka ten medu di bai Infernu?

DÁRIU – Kantu nha mai more, (e ta salusa) ka ten nen un mes dretu, nha pai bende nos kasa, nu bai mora ku nha madrasta. Dianti di nha pai e ta finjiba nha amiga pa e podeba ngana-l. Na se kósta… e ta traba mi karépa. I óras ki nha pai txiga e ta faseba mi rodidju ku el, ku lágua na odju e ta txora, e ta fla-l ma mi e mal-lobadu, ma fidju di algen ka npresta, pamodi ma sima e gosta di mi, ma N ta paga-l so ingratidon. E ta fla ma fidju di algen debe labadu tudu kau, menus dentu ratxa-kadera.

DIANA – I kusé ki bu pai ta flaba-bo?

DÁRIU – Kusé ki e ta flaba-mi?! O kusé ki e ta faseba-mi?

DIANA – Di serteza N ka ta bai akredita na kusa ki bu sa ta pensa fla-m!

DÁRIU – Bu pode seta. E ta dagiba na mi pior di ki na katxor di Mariâ Txika.

DIANA – Kusé?!

DÁRIU – Más pior di ki dági na katxor di nha madrasta.

DIANA – N ka ta kridita.

DÁRIU – So pa bu ten un ideia: un diâ, katxor da fus, nha pai sa ta almusaba. E da-l un xutu na máma-kadera, nha madrasta rabida da-l uma garafada, pa sorti, garafa k apanha-l, bai sota na paredi.

DIANA – Si ki el e disgrasiada?!

DÁRIU – Si e disgrasiada!… Diana, kantu N fase sugundu grau, N martikula na Siklu Purparatóriu, ki na ilha di Santiagu, so tenba un na sidadi di Praia, na liseu ki na altura ta txomada Aderianu Morera. Ami tudu purparadu pa N bai komesa skóla, béspa diâ, e mete nha pai kusa na kabésa, ka dexa-m bai skóla.

DIANA – Gosi go ki dja bu kursa, es debe sta ku burgónha.

DÁRIU – Burgónha é kenha ki ten, Diana. Nha madrasta ka ta burgonha ku nada.

DIANA – Ta parse propi dentu se rostu!

DÁRIU – Ku dizoitu anu N bai pa tropa i N sai ku vinti. Ku vinti i dos anu N fase sugundu anu di Siklu. Pa N fase skrison pa inzami, un nha armun, ki N leba dés anu, da-m un kalsa jardinera ki N bende pa presu di selu ki N mesteba pa skrison. N pasa na inzami ku midjor nóta di nha Konsedju. N ratoma gostu di studa i na tres anu N konpleta nha Liseu… N fase nha sétimu anu. N konsigi un bolsa di studu i, presizamenti es anu N kaba kursu di Agronimiâ. E pur isu ki nha madrasta sta asi ravoltadu, pamodi nu fundu, e perde pósta ki e faseba ku el propi, ma nunka N ka ta serba algen na bida.

DIANA – E si propi. Si ki ta dadu algen raspósta. Bafatada ku mo fitxadu.

DÁRIU – Ku bo, foi so más un djugada ki e tenta fase kóntra mi. Mas, di es bes parse-m ma nha pai dja da kónta ki kasta di mudjer ki e ten.

Diana ta nbarsa-l es ta beja kunpanheru.

VII SÉNA

Agustu ku Dáriu ta sta novamente na sala ta konbersa.

AGUSTU – Nha fidju, N ta spéra ma dja bu sta ku kabésa más diskansadu pa bu ntende-m.

DÁRIU – Sta ben, nha pai. Kusé ki nhu kre fla-m?

AGUSTU – Dja N papia ku bu madrasta, mas komu dja N pursebe ma el e falsu, ma e sabe disfalsa mutu ben, N pensa na un ideia.

DÁRIU – Na ki ideia? Nhu ka al sa ta toma ideia di Nha Txika pa di-nho?

AGUSTU – Djobe un pedreru bu manda pa bai da-bu un getu na kel kasa ki N ten na Monti Susegu, bu ta bai mora la. Lá si bu kre leba bu ménbra… si e kre e pode até bai mora ku bo. Kasa e di-bo apartir di gosi. Bu ta fika ta ben kume li, ta toma banhu i ta bate bus ropa, timenti bu sta moradu inda bo so.

DÁRIU (ta spanta) – Ka nhu fla, papá! Ki alíviu! Nhu sa ta papia na sériu?

AGUSTU – Teoxi N ka papia ton na sériu sima oxi.

DÁRIU – Anho e spetakular, nha pai!

AGUSTU – N pode ka ten dinheru, nha fidju. Mas N ten palabra. (E ta longa-l unb katxu txabi) Pega txabi. Kel ó ki pedreru kaba konpo kasa na bu gostu, bu ben toma dinheru bu bai paga-l. Daki a nada bu ta komesa trabadja i bu ta bai nganha un-monti dinheru ku bu kursu ki bu tra.

DÁRIU – N ta bai fla tudu mundu modi ki N ten un pai maravilhozu. Un amigu fantástiku! Di sinku stréla.

E ta bai nbarsa se pai.

VIII SÉNA

Dáriu ku Diana ta sta moradu na ses kasa. Diana ta sta katróxa [prenhada gros]. Dáriu ta troka di ropa ta purpara pa sai.

DÀRIU – Diana, N ta bai li-sin trata un asuntu, N ka ta dura.

Diana ka ta kudi-l, e ta bai na ela e ta da-l un beju antis di e sai.

IX SÉNA

Inda na bera se kaza, Dáriu ta kontra ku Jizéla, un se amiga di infância.

DÁRIU – Olá Jizéla, si ki bu sta grandi?!

JIZÉLA – Bo mé tanbe, Dáriu. Gosi bu ka sta lentxu mas, sima kantu N konxeba-bo.

DÁRIU – Tanbe dja ten kantu tenpu nu ka odjaba!

JIZÉLA – Kantu tenpu mé! I kusé ki bu ten fetu?

DÁRIU – Odja!… N kaba kursu es anu.

JIZÉLA – Nton N pode fase publisidadi ma dja nu ten dotor na zóna?

DÁRIU – Dotor, nau. Enjenheru… Agrónimu.

JIZÉLA – Boa. Omesmu kursu ku Almirka Kabral.

DÁRIU – Na mesmu fakuldadi i ku omesmu média.

JIZÉLA – Bo senpri bu foi spertu dasdi pekinoti.

DÁRIU – I bo, tanbe kusé ki bu ten fetu duranti es tenpu li?

JIZÉLA – N termina Liseu… N ka konsigi bolsa, N sa ta da óla na Siklu. Pa anu ki ta ben N sa ta pensa bai fase baxarelatu.

DÁRIU – Baxarelatu na kusé?

JIZÉLA – Língua i leteratura mudérna.

DÁRIU – Ki grandi notísia! I kusé más?

JIZÉLA – Durestu e bo ki ta fla. Afinal, dja bu kasa?

DÁRIU – Inda nau. I bo?

JIZÉLA – Tanbe nau. Sikadjar nu sa ta speraba kunpanheru.

DÁRIU – N ka ten es sórti!

JIZÉLA – Mi ki ka ten sorti pa N ser mudjer di Sr. Enjenheru.

DÁRIU – Si teoxi bu ka kontaba kasí… nton go, bai konfesa, pur favor!

JIZÉLA – Bu ta parse sumuladu, mas afinal bo e txokotentu. Oliás… bu bira txokotentu. Abo éra sondongu!

E ta bai pa e fla Dáriu mantenha ku dos beju, Diana ta surji pa trás di Dáriu.

DIANA – E bo, nanprésta! (E ta da Jizéla bafatada ti ki ta kai) Pórka, malatriza. Dja bu era ku bu omi? Kel-li e di-meu, bagabunda, ordenária, nodjénta.

DÁRIU – Diana, kel-li e kusé? Bu sta dodu o kusé ki bu tene na kabésa?

DIANA – Bo ki sta dodu, ki sa ta anda ta ngana-m! Palérma.

JIZÉLA – Afinal bo e kasadu, bu sa ta tenta pasa fin-di-semana ku mi, Dáriu? (Pa Diana) Apezar di ki e bo ki dagi na mi, N ta pidi-bu diskulpa. Kenha ki ranja tudu konfuzon e kel bazalisku li. (Pa Dáriu) Di oxi pa frenti N ka kre odja-u ku nha odju nen pintadu di oru.

DIANA (pa Dáriu) – Fla ma e kasi. Fla. Fla la pa N obi. Napundi ki nhos sa ta bai pasaba fin-di-simana?

DÁRIU – Diana, bai kasa nu ta bai papia susegadu.

Jizéla ta sai ta bai xatiadu.

DIANA – Napunde ki nhos sa ta bai pasaba fin-di-semana? Napunde? Na penson? Na kasa’l Nhu Brankinhu o na kasa nha Fróza?

DÁRIU – Fin-di-semana e se fórma di papia… e se konbersu.

DIANA – Mintrozu, (e ta da sapatéta e ta salta na el e ta ranha-l rostu) Patifu, falsu, traidor.

DÁRIU – Djobe pa bu bariga bu odja ma bu ka sta na stadu di xatia. Pensa na nos fidju ki bu tene na bariga.

DIANA – Nos fidju?! Nha fidju. Kel meninu li, si Nhor Dés na seu dja kre, e ta bai nase la kasa nha pai ku nha mai. N ka ta po-l bu pelidu pa nada ki ten.

Diana ta volta pa kasa, ta bai ta txora.

X SÉNA

Uns mezis más tardi, nun fésta di finalista, Diana ku Dáriu ta sta xintadu na mésa djuntu di kunpanheru.

DÁRIU – Bus páis sta bon? (Diana ka ta kudi) N papia ku bo, Diana!

DIANA – Kusaké bu ka ten vergonha!

DÁRIU – E si propi. Algen óras ki papiadu ku el e ta kudi. Ka ta nteresa modi ki e kudi.

DIANA – Si N ka kre kudi go… bu ta obriga-m?

DÁRIU – N ka ta obriga-u. Ka kudi tanbe e un direitu ki bu ten. Mas etikamenti e inkoretu i lojikamenti e eradu. Sima étika o mural ta manda, kualker purgunta merese raspósta: “sin”, “nau”, o “talbes”. Disdangu konbersu di algen e falta di edukason.

DIANA – Kenha ki obi-u ta papia si, ta kuda ma bo e un Santu algen.

DÁRIU – Pode kudadu modi kredu di mi. N sabe ma N ka Santu, sima N sabe tanbe ma ningen na mundu e ka e. Ningen na mundu e ka purfetu. ago, pode ten uns ki e más inpurfetu ki otu.

DIANA – Dja ki dja bu papia di Étika ku Lójika, pa bo, ki diferensa ten entri es?

DÁRIU – Es e dos kusa diferenti. Étika e sinplismenti Mural. Ka ten obrigatoriadadi. Bu ta fase si bu kre, mas, si bu ka fase, ningen ka ta kexa di bo, o pa po-u na kadeâ pamodi bu ka kunpri. Enkuantu ki Lójika” e sênsia, e prisizu izatidon obrigatoriamenti na raspósta. I e ten txaskan dos raspósta pa kada purgunta; “aian” o “manau”; o nton, "verdaderu” o “falsu” o ainda, “sta sertu“ o “sta eradu”. E ka ta adimiti “ndemu”, nen “talbes”, nen “manbá”. Dja Mural pode ser “fépu” o e “kanada”. E pode ten meiu termu. Dja N konsigi rinka-u respósta di nha purgunta?

DIANA – Parse-m ma bu ka ten nada ki sabe di bida di nha pai ku nha mai.

DÁRIU – Kel ó ki e pur ben, kualker algen sta na dever di preokupa ku otu. Inda pur sima, bu família ki ten algun kusa ligadu ku mi. Bu pai ku bu mai e donus di nha fidju fémia.

DIANA – Donus di bu fidju fémia? Modi ki bu fidju fémia txoma? Ken e se mai?

DÁRIU – Mai di nha fidju fémia, ki N konxe e bo. Se nomi N sa ta ben purguntaba-bo. Bu nega fla-m pa nu bai rejista-l! Modi ki bu po-l nomi? Lenbra ma… – sima ki N dibinha ma e ta naseba fémia – N kreba poba el nomi di Kizi Kathlen, nomi di ménbra di kel nha amigu li. (E ta da Dériu ku mo na onbru) Bu ka atxa ma e fixi, Deruska?

DÉRIU – Nhos lenbra ma N kunbidadu pa padrinhu. E si o nau, kumadri?

DIANA (rufadu) – Mi N ka sabe.

DÁRIU – Diana, nha intenson e ka obriga-u sta ku mi kóntra bu vontadi. Mas N ta pidi-u pa bu purdua-m pur amor di nos fidju fémia. N kre pa mi ku bo nu kiria-l djuntu, pa mi ku bo nu eduka-l nos dos. N ka kre ranja otu mudjer ki e ta konsidera se madrasta, menus inda pa bu ranja otu omi pa e fika ta fla ma e se padrastu. (Diana ta fika mudu) Bu kre pa N pidi Dériu pa nprista-m se karu pa nu bai da un voltinha te Matiota? (Diana ta kontínua kaladu i Dáriu ta bira pa Dériu) Dériu, nprista-m txabi di bu karu.

Dáriu ta toma txabi, ta labanta, ta pega Diana na mo es ta sai. Tudu algen ta fika ku odju na es. Un bokadu Jizéla ta kanba djardjaridu.

JIZÉLA – Mosinhus, nhos toma kudadu na bebe merdon, pamodi Dáriu dja da un mudjer ku karu ki sta na Ospital sin di more.

DÉRIU – Kusé?! Ku nha karu?

JIZÉLA – N ka sabe e ku ki karu. So N sabe ma kantu N sa ta benba, N odja un Pulísia, xatiadu, ta purgunta pa el. Sta-m ma e da mudjer ku karu ma e fuxi.

Na meiu di tristeza ku rabolisu, séna ta kaba.