Cultura

VIII SÉNA

Na kasa di Nha Bédja Fetisera.

NHA BÉDJA – Ale-bu, nha netinhu!

PEDRU – Nha Bédja, ami N kre e kusa’l kume. Nha djobe si nha ka tene nenhun paparóka pa li na kaleron.

NHA BÉDJA (mutu argóza) – Pa nha netinhu kusa kume ka falta teoxi, nen ka ta falta si Nor Dés dja kre.

E ta bai kuzinha, ratórka, e ta panha un pratu e ta intxi di kumida, e ta pega un frasku e ta sukudi riba di kumida e ta leba Pedru pa kume.

PEDRU (ku bóka xeiu) – Ave-mariâ, Nha Bédja! Fórti kumida sábi! Kel-li propi e nha ki kusia ku kel mo finu di-nha la?

NHA BÉDJA (ta mostra se dedus tudu rugadu, ku unha kunpridu kaba xuxu) – Nha netinhu, ami li na nha kasa, kusa ki N ten más txeu e diplóma. So di kusiadera N ten kuatu.

PEDRU – Tudu?!

NHA BÉDJA – Más dos inda ki N ganha na konkursu di beleza i más un pamodi mi e un mudjer linpa… rai-di asiada dentu nha kasa.

PEDRU – I debe ser so diplomóna, pamodi, pa kel mozada di-nha li… e ka diplominha ki nha ta dadu!

NHA BÉDJA – Aian, nha netinhu. Si ben ki N ka ta gosta di ta fla, pamodi N ka gosta di ngaba nha kabésa. Mas, sima un propi, kantu ki N recebe-l, éra ton tamanhu ki ka kebe dentu nha sala, N bai fase un kuartu más grandi ki sala pa N po-l.

PEDRU (ta kume tité, ta abri bóka ta ferga odju) – Nha Bédja, sonu go dja da-m!

NHA BÉDJA – Nton ben, N ben po-u deta. Ka bu dexa sonu toma-u kónta di bu odju nau, nha netinhu. Sonu ten mutu mau maskabu. Anos na nos konbersu sábi ku kunpanheru… e ta ben xinta-bu riba bu kapús!

E ta pega-l na mo, e ta manda-l fitxa odju, e ta bai ku el dianti di un tanboru bóka abertu, e ta karega-l e ta txusi-l la dentu, e ta tapa bóka. E ta fika ta ri, ta labanta pe.

IX SÉNA

Na kasa di pai di Pedru, ku Palu ku Manel.

MANEL – Papai, N sabe ma nhu sta kasábi… ma nhu sta maguadu… duenti pamodi Palu ku Pedru ki te inda ka ben, mas un kusa ka ten nada a ver ku otu.

PAI (sanhadu) – So ka bu ben ku el! Ka bu ben ku stória di kre sai tanbe pa bu dexa-m li mi-so dentu kasa.

MANEL – Nhu tene rezon. N ta konprende-nho purfetamenti. Mas N kre pa nhu otoriza-m bai, pa N bai buska-s te ki N atxa-s, pa N ben ku es dentu’l mo, djuntu ku mi i ku ramedi pa nhu ben kura bedjisa ku el.

PAI (ta txora) – Ah Manel, abo bu sabe ma bo e uniku fidju txaskan ki resta-m, ki fika li pa konsola-m. Si bu bai tanbe ki bu ka ben… fórti duedu na mundu!

MANEL – Nhu pode fika susegadu. Si nhu dexa-m bai, N ta ben ku Palu, N ta ben ku Manel, N ta tarse-nho padja-ramedi pa nhu ben kura bedjisa’l-nho.

PAI – Nton sta suguru. Dja ki dja bu kre bai…

MANEL – Si nhu ka ta stroba-m!

PAI – N ka ta stroba-u, nau. (E ta djongoto na pe di kama e ta puxa un terina di kufongu) Abo tanbe bu kre un sakutelu di kufongu, o pa N da-bu nha benson?

MANEL – Nhu da-m benson di-nho! Benson di pai ku mai e benson do Nhoe Dés ku di Nha Virja Mariâ. E ka tudu algen ki ten sórti pa toma. Kufongu trimodi, ta kaba di-li un dos diâ. Mas, benson di-nho ka ta kaba nunca más, ta da-m sórti ku flisidadi i ta intxi-m di satisfason.

PAI – Nton ále nha benson. (Manel ta stende-l mo) Anju di bu guarda ta guarda-bu baxu se asa, Santu di bu nomi ta proteje-bu na bu mison i Nhor Dés na Seu ta kunpanha-bu na bu kaminhada. Nosa Senhóra da Lus ta da-bu lus sufisienti, ta limia-bu kaminhu di flisidadi. Nha Virja-Mariâ parida, mai di mizerikórdia, el ki pari omi ki pari mudjer, e ta kubri-bu ku sulada di salbason.

MANEL – Amen!

PAI – N ta rasa tudu diâ N ta pidi Nhor Dés pa ki bu dizeju rializa, pa bu ben ku bus armunsis dentu’l mo, ku bida ku susegu, prontu san-di-saúdi.

MANEL – Amen!

PAI (ta panha kufongu ta oferese-l) – Toma kufongu bu bai ku el simé.

MANEL – Obrigadu. (E ta da dos pasu, e ta pára, e ta torna volta) Kel ó ki nos katxoris: Óra, ku Bentu ku Xintidu sa ta ganansia na kórda, ka nhu skese sapa-s kórda faxi, pamodi na kel momentu N ta sta nun grandi frónta ki so es ki ta rabate-m.

Pai ta txora.

X SÉNA

Na un txada érmu, Manel ta pega un omi bedju na subida.

MANEL – Nho-sta, Nhu Bedju!

NHU BEDJU – Dios kunpanha-bu, libra-bu di tudu sina ku prigu di es mundu, nha fidju.

MANEL – Nhu meste algun djuda?

NHU BEDJU – N meste, sin. Dexa-m so N susti na pónta’l bu ástia, pa djuda-m sai txada más faxi.

MANEL – Ka na pónta di nha ástia ki nhu ta susti. E na mi propi ki nhu ta karapati, te ki nhu sai riba txada kutelu, djuntu ku mi!

E ta manda-l pasa-l mo tras di piskos, es ta anda. Ó ki es ta dispidi, Bedju ta da-l un gran di sal.

NHU BEDJU – Toma kel gran di sal li, si algun diâ da kustu ki bu roka, ki bu xinti frontadu, bira rostu pa tras bu fulia-l.

MANEL – Mutu obrigadu.

NHU BEDJU – Bai na pas di Deós, galinha branka ta bai bu dianti.

MANEL – Amen!

XI SÉNA

Manel ta pasa na parida ki sta detadu na txon ku si fidju na se ladu ta txora fómi.

MANEL – Nha-rastâ, senhóra!

PARIDA – Anju’l bu guarda, Santu’l bu nomi, nha fidju. Nha Virja Mariâ Santísima, mai di tudu kes-otus mai, ta kubri-bu ku se véu di speránsa, ki nada ka ta buli-u, ki kusas mariadu ka ta kontese ku bo, ta pasa fepu lonji’l bo.

MANEL – Amen! Nha sa ta meste algun djuda?

PARIDA – Kel nha fidju pikinóti li ki sta ku fómi i N ka tene nada pa N da-l pa e ngana bóka-stangu.

MANEL (komovedu) – Nhor Dés!… (E ta xinta djuntu ku es) Náh! Si e so fómi ki e tene… nton e ta kume gosi. (E ta abri sakutelu e ta tra kufongu es ta kume) Fórti dja da-m dór di-nhos! Anju di Kristu pa ta txora fómi di kel manera li?!

PARIDA – So Deós ki sabe kusé ki dja bu fase-nu, rapás-nobu! Dja tenba más di tres diâ ki na nos bóka ka kanbaba nada.

MANEL – I sta-m ma kumida ki Nhor Dés poi na se mundu ma ta txiga pa tudu se fidju kume te farta… pa ningen ka padese… ka txora fómi!

PARIDA – Sima bu fla mé! Si e ka malvadus ki kre djunta tudu pa es-so… pa es rikese pa es fika ta minga koitadu’l fidju pobri… tudu algen ta kume te farta, ta bebe te basta, ta deta ta durmi diskansadu sima bu fla mé. Ago, timenti nu sta odja uns ku txeu, otus ku poku, alguns sen nada… mundu ka ta konpo!

MANEL (ta tra un kantil ku águ e ta da meninu ta bebe, e ta linpa-l bóka ku ponta di se kamisa ki e ta tene fralda fóra) – Ago N ten ki dexa-nhos pamodi inda N tene un bon palmu di kaminhu pa N anda.

PARIDA – Undi ki bu sa ta bai?

MANEL – N sa ta bai kasa Nhánha Fin-di-Mundu, buska remedi pa nha pai bai kura se bedjisa. Nha dos armunsis dja dura ki bai, mas es ka volta. Ami go N kre odja si N ta ben ku es, pa konsolason di nos pai, ki dasdi kel bes sta nxokadu, sta molestradu riba’l po-di-kama.

PARIDA – Bu ka sta bo-so, rapás-nobu. Bu ta konsigi tudu kel ki e bu dezeju… tudu kel kibu kre na bida. Algen dretu sima bo li ta sta senpri kunpanhadu ku Nha Virja Mariâ Parida.

MANEL – Amen! (E ta tra uns kuatu kufongu di dentu sakutelu) Nhos fika ku kes restu li… la más tardi nhos ta torna kume.

PARIDA – Obrigadu. Mutu obrigadu!

MANEL – Nha agradese Nhor Dés, riba la na Seu, ki da-m sénsia pa N pasa pa li es óra li.

PARIDA (ta distanpa un kanéka, ta tra un-mo di sinsa ku un simenti di polon) – Toma kel mo di sinsa li, ku kel simenti di polon li tanbe, bu bai ku es. Si un diâ bu roka, bu ta fulia-s es ta rabate-u.

MANEL – Obrigadu, nha mai! Obrigadu, bon parida!

PARIDA – Bai na pás di Deós, galinha branka ta bai bu dianti!

MANEL – Amen! I Nhor Dés ta fika ku nha tanbe… nha ku fidju di-nha.

XII SÉNA

Na kasa di Nha Bédja Fetisera.

NHA BÉDJA – Ale-bu… nha netinhu!

MANEL – Ami N ka netu’l nha, nau, Nha Bédja! Manbá nha sta nganadu?

NHA BÉDJA – Ñeh, rapasinhu! Dja N rapara ma bo e rafilon! Bu sta mutu rafonhadu! Bu sa ta parse ma bo e spértu!

MANEL – Ami N ka spértu. Ki e spértu e Xuxu.

NHA BÉDJA – E pa N ka liga-u bu konbersu! Anhos rapasinhus di gosi nhos sta so salbaxi! So nhos arma stika kanéla… nhos arma ngrosa butxu, nhos ta kuda ma dja nhos da ómi, nhos ta skese ma algen e más grandi ki nhos!

MANEL – Grandi e Deós na Seu, ki teoxi N ka ta skese Del.

NHA BÉDJA – Bu ten rezon. Nu kanba dentu go.

E ta bai pa e pega-l na mo.

MANEL – Nha ka meste ki pega-m na mo! Nha kanba, N ta kanba tras di-nha.

Es ta kanba, Manel ta xinta riba di un moxu, Nha Bédja ta bai kintal, ta volta ku un fraskinhu, ta longa-l) Kel-li bu ta laba rostu ku el, pa bu pode diskansa.

MANEL – N ka sta kansadu. Dja N sta kustumadu na ta anda kaminhu lonji.

NHA BÉDJA – Nton labanta bu ben konxe kasa, ku bu kuartu ki N guarda-u. (E ta da kósta, Manel ta dispixa kel frasku) Rapás-nobu… dja ki bu ka kre pa N txoma-u nha netinhu!…

MANEL – E ka pamodi N ka kre pa nha txoma-m netinhu di-nha. E pamodi ami N ka netu’l nha!

Nha Bédja ta mostra-l tudu kuartu, óras ki es txiga na kel kuartu undi sta kel tanboru ki e tene Palu ku Pedru, Manel ta fika sienti, afastadu del, sima ki e ta diskúnfia. Nha Bédja ta pursebe, ta torna bai po-l xinta na sala.

NHA BÉDJA – Bu debe sta ku fómi. Dexa-m N bai purpara-u un paparóka. (E ta bai kusinha, e ta panha un pratu, e ta mustura un-monti kumida na el, e ta pega un frasku e ta sukudi riba di kumida e ta leba Manel) Kume bu spurmenta nha mozada. Tudu kes ki bu sa ta odja li, e so di-bo ki N guarda-u.

MANEL – Nha Bédja, ami nha mai teoxi ka kustuma da-m kumida, sen ki purmeru e panha dos bokadu nha frenti.

NHA BÉDJA – Abo bu sa ta diskúnfia di mi, rapasinhu?

MANEL – E ka pamodi N sta diskunfia di-nha. Ami e si ki N kiriadu.

NHA BÉDJA – N ka sabe kenha ki bu kre ngana?! Trimodi si bu sta diskúnfia di mi, dexa N ben fase-u otu kumida, na bu kara, pa bu odja ma mi e onésta.

MANEL – Nha ka meste ki bai fase otu kumida. Nha panha so dos bokadu di kel-li… N ta kume kel-otu restu.

NHA BÉDJA – Ami N kaba di kume kuazi gosi li… inda N sta fartu, N ka ta konsigi panha nen más un bokadu di kumida.

E ta toma pratu e ta bai dispixa kel kumida na un baldi, e ta purpara un novu pratu e ta poi frenti di Manel, e ta panha dos bokadon ki pratu ta fika kuazi sisí.

MANEL – Anha nha ka flaba ma nha sta fartu?

NHA BÉDJA – Komu bu sta ku xinfrin txeu… bu sta ku un-monti spiki!… N panha so kes dos bokadinhu li, pa N farta-u korason vontadi. Sikré N ben gumita más tardi. (Manel ta kume) Timenti bu sa ta kume, dexa-m bai konpo-u bu kama pa bu bai deta kel ó ki sonu da-u. Bu ben di lonji, bu debe sta kansadu!

MANEL – Obrigadu! Deós ta paga-nha.

E ta konpo kama, baxu di kuberta e ta finka gudja, e ta txusi alfineti, e ta poi pregu, ku séntu garafa, ku lámina, e ta torna kanba na sala.

NHA BÉDJA – Kama dja sta tudu stendedu. Kel ó ki sonu da-u bu bai deta.

MANEL – Nha dexa-m bai gosi. Sonu dja da-m. (Frenti di kama) Nha Bédja, ami nha mai teoxi ka kustuma po-m deta, timenti e ka da dos kamalhóta riba’l kama purmeru.

NHA BÉDJA – Abo tanbe e mutu skizitu, rapasinhu! N ka sabe ki kasta di mai ki riria-bu malkiriadu si!

MANEL – N ka skizitu nau, Nha Bédja. Ami e si ki N fetu.

NHA BÉDJA – Náh! Fórti bu fetu rabés! Mas prontu… dexa N troka-u otu koltxon ku kusa-kubri.

MANEL – Ka meste. Nha da so un-dos kamalhotinha, kel ó ki nha labanta N ta deta N ta durmi! E kustumu ki nha mai ku nha pai kiria-m ku el.

NHA BÉDJA – Nau senhor! Ma dja N po-u koltxon nobu, bu ta dexa di xinfrin. (E ta troka koltxon ku kusa kubri, e ta buâ riba kama e ta fase sima buru ó ki ta toma banhu na téra) Ago bu ta bem deta sem spiki?

MANEL – Ago N ta deta. Dja nha fase-m lenbra nha mai ki dja dura ki dja móre!

Es ta deta kada kenha na se kama. As-tanta, Nha Bédja ta labanta, ta panha matxadu, ta bai ketu pa e bai korta Manel kabésa. Óras ki e txiga pertu di Manel, Manel ta linpa garganta.

NHA BÉDJA – Inda bu ka durmi, rapasinhu? Bo bu ka ten sonu?

MANEL – N ka sa ta konsigi durmi…

NHA BÉDJA – Namé-divéra, nha netinhu?… Óh… diskulpa-m! Nha neton.

MANEL – Pulga ku dabiu sa ta morde-m…

NHA BÉDJA – Kusé?!… Kel-li ki tene-u ka ta durmi?! Náh, nton bu ta durmi gosi! (E ta labanta, e ta sende kanderu, e ta kata tudu pulga ku dabiu na koltxon) Dja N kaba kata-s. Bu pode deta bu durmi bu sonu susegadu.

E ta torna bai deta na se kama.

MANEL – Gosi go parse-m ma N ta durmi. N ka sta xinti-s ta morde-m más.

NHA BÉDJA – Ku sonu di algen ka ta brinkadu. Pulga ku dabiu es ten mau vísiu ku es! (Manel ta finji ma e sa ta ronka-sonu. Nha Bédja ta torna labanta ketu, ta panha se matxadinhu, ta bai ku el labantadu pa e da-l ku el, Manel ta torna linpa garganta) Rapasinhu, dja bu torna korda?

MANEL – N komesa panha madórna, mas N torna korda pamodi N obi nha ku buru ta sura, ku katxor ta ladra, boi ta bonbiâ, kabra ta nbera… ka dexa-m panha djónga.

NHA BÉDJA – Disisu?! Nton bu ta durmi gosi! N ta korta-s katxu fepu. (E ta sai, un bokadu e ta torna kanba. Manel ta finji ma sta na sonu. E ta torna panha matxadu, e ta bai ku el labantadu, Manel ta kosa garganta) Ñeh… rapasinhu! Abo oxi bu ka kre durmi o kusé?!

MANEL – N tene sonu sin, mas ami N sta abituadu ku fórma ki nha mai kiria-m. E ka purmeru bes ki sonu sa ta perde-m si. Un bes tanbe perdeba-mi, nha mai bai panha un bindi di águ la Manu Preru, e tarse-m N ben laba rostu ku el, kantu N laba rostu N durmi te manxe.

NHA BÉDJA (Djardjaridu) – Ixiiii, nha netinhu! Si e si ki bu mai ta faseba-bo… pa nha netinhu tanbe N ta fase o’mesmu.

E ta panha bindi e ta saim Manel ta distanpa tanboru ta tra se armunsis es ta sapa txada.

XIII SÉNA

Nha Bédja ta txiga na kasa, ta fika xatiadu. E ta monta na se Bodeku ki txoma Borbodeku, e ta da un-xuati tras di rapasis, ta bai e ta rasmunga.

NHA BÉDJA – Nha Borbodeku, djunta séti kutelu bu salta-m es di un-bes, pamodi oxi N ta da-bu sangi fresku bu ta bebe. (Manel ta djobe pa tras, ta odja Nha Bédja ku denti raganhadu, xeiu di reiba. E ta fúlia kel gran di sal, ta forma un riu di águ salgadu, ta separa-s di Nha Bédja. Nha Bédja ta nbika bóka na kel riu, ta txupa agu ta kuspi pa ladu. Dipos e ta tra un kalman di dentu seron e ta nsolbe águ e ta intxi na el) Nha Borbodeku, djunta séti kutelu bu salta-m es di un bes! Dja N fla-bu ma oxi N ta da-bu sangi fresku pa bu bebe. (E ta toma balansu, e ta salta kel riu di águ, e ta kai la kel otu ladu. Manel ta torna djobe pa tras ta odja-l otu bes ku denti raganhadu. E ta fúlia kel mo di sinsa, fumu ta fitxa. Nha Bédja ta bira kadera pa fumu, ta labanta saia ta únhi, ta ratxa pedi. E ta torna kóre ses tras) Nha Borbodeku, djunta séti kutelu bu buâ. Oxi N ta da-bu sangi fresku pa bu bebe te bu basta. (Manel ta torna djobe pa tras, ta fulia simenti, ta nâse un pe-di-polon. Es ta subi riba del, es ta ngatxa. Nha Bédja ta soti mo baxu’l saia, ta tra un séra di dentu kalsinha, ta sera pe-di-polon) Nha Borbodeku, ka dja N flaba bo ma oxi N ta da-bu sangi fresku di rapasis-nobu pa bu bebe?

Xeiu di medu, rapasis ta poi rostu pa Seu, ta kanta maguadu.

MANEL – Óra, Bentu ku Xintidu…

PEDRU – Nhos gani, nhos sai li fóra

Pamodi si oxi nhos ka bale-nu

Di mo di Nha Bédja Fetisera

Nunka más nhos ka meste bale-nu.

PALU – Si nhos ka bale-nu nes momentu

Nhos ka ta kume na pónta nos mésa

Nhos ka ta bebe águ di nos poti

Nen riba nos kama nhos ka ta durmi

PEDRU – I nu ta proibi kel katxorinha

Di kel senhóra nos bizinha

Di da-nhos dentu kusinha,

Un-kusinha di se pitadinha.

Tres katxor ta soma dianti di Nha Bédja, ta spéra so ordi pa es avansa. Nha Bédja ta fika ku medu, ta fika ta ri sen grasa.

NHA BÉDJA – Eeeeh! Manel, ami N sta na brinkadera ku bo, kre bu katxoris kuda ma nu sta na disisu! Bo bu sabe-l ma e brinkadera ki nu sta na el, e ka si mé?

MANEL – Brinkaderra?!…

NHA BÉDJA – Aian. Manda bu katxoris pa branda! Aes nen es ka sabe ma mi ku bo, nos e rai-di amigu.

MANEL – Mi ku nha e rai-di amigu? Kel-li ki tenpu ki foi propi?

NHA BÉDJA – Ñeh! Gosi li, Manel!

MANEL – Si mi ku nha anos e amigu, komu amigu e pa ta sirbi amigu – nha katxoris sta ku di fómi – nha dexa-s tra-nha un kanhapu pa es djanta. So si nha sabe módi ki es e dodu na karni.

NHA BÉDJA – N ta da-bu es karni, Manel. N ta da-bu es karni te ki es intxi ses stangu… te ki es farta ses bariga. Es e so katxorinhus bunitu!

MANEL – I es e más bunitu inda, kel ó ki es sta fartu.

NHA BADJA – Disisu, Manel? Kel-li N ka sabeba! (E ta finji ma e sa ta brinka ku katxoris, kaba e ta torna bira pa Manel) Pamodi ki bu ka ta manda-s kume nha Borbodeku?

Borbodeku ta fulia-l, ta da-l un djobedura ku reiba.

MANEL – Mas aes, e karni di-nha ki es gosta del. Nha ka rapara módi ki es sa ta gani… ki es sa ta baba la? E so gana kume karni di-nha ki es tene. (Nha Bédja ta barbari, ta txora, ta labi-labi na txon) Óra, rinka-m el un pérna;

E ta bira pa e kóre, Óra ta bai pa el ta rinka-l un pérna.

PEDRU – Bentu, rinka-m el un brasu di kel-otu ladu tanbe.

Bentu ta bai tanbe, ta rinka-l un brasu.

PALU – Xintidu, korta-m Nha Bédja Fetisera kabésa.

MANEL – Óra…

PEDRU – Bentu…

PALU – Xintidu!

ES TUDU TRES – Nhos fase Nha Bédja nhos fésta.