Cultura

VI SÉNA

Un grupu di sinku Xuxu ta sta ta fase reunion baxu di un pé di spinhera, ta konta dinheru, ta mete na saku. Pedru, ku Palu ku Manel ta subi ketu riba pé di spinhera. Pedru ta distaka kalsa ta mixa Xuxus riba kabésa, Xuxus ta labanta rostu, ta npara mo, ta bebe orina.

XUXUS — Vinhu ki ben di renu… vinhu ki ben di renu… vinhu ki ben di renu! Viva!

PEDRU — Aaaan! Vinhu ki ben di renu?! Dja N rapara ma nhos e so mokeru. Spéra nton, N ta konpo-nhos. N ta da nhos bafiu!

Sima e sta ku bariga-baxu [diareia], e ta nbaxa kalsa e ta baza-s pupú.

XUXUS — Pon ki ben di renu… pon ki ben di renu… pon ki ben di renu! Iupuuu!

PEDRU — Pon ki ben di renu?! Spéra N ta mostra-nhos! N ta tra nhos di tolobaskariâ.

E ta larga kotxu di Tataruga ku banda’l pórta, Xuxus ta spanta, ta sai ta toka skarera, dizorientadu. Pedru, ku Palu ku Manel ta dixi di spinhera, ta toma kónta di tudu kusa ki es atxa la: saku di dinheru, baradju di karta, masu di sigaru, livru di Santu Sipirianu, padjinha, garafa di grogu, ets. Un-bokadu, es ta obi un vosinhu.

VÓS — Kenha ki sta na nos laboratóooori?

PEDRU — Módi?

VÓS — Kenha ki sta na nos laboratóooori?

PEDRU — N ka sa ta ntende mutu dretu. Bu ka ta nportaba di ginda piskôs más un-kusinha… di stika língua más un dés metru, pamodi N tene obidu xuxu, N sta surdu, N sa ta obi-u mariadu?

Ta parse uma linguona kunpridu, ta ngosta Pedru na bera di orédja. Pedru ta pega na el, ta rodidja na mo, ta puxa se nabadjinha ta korta-l satxi. Es ta panha tudu kes dinheru ki ta sta la, es ta sai ku el.

VII SÉNA

Xuxus rumadu, ta treme di medu, Xuxinhu ta kanba dizorientadu.

UN XUXU — Es ka fla-bu es e kenha ku kenha ki sta la na nos laboratori?

XUXINHU (ka ta konsigi papia dretu) — Es… apa-m …ingua. [Es sapa-m língua].

Xuxus ta spanta, ta torna sai dizorientadu, ta toka skarera.

VIII SÉNA

Pedru, ku Palu ku Manel ta parse dentu di Infernu, na tronu di rai di Xuxu, ki ta sta xintadu na se kaderon, ku se koroâ di oru na kabésa, se garfon di três pónta pegadu na mo, ku uma barbóna i bistidu ku un bata di kor pretu ku burmedju.

RAI DI XUXU — Rapasinhus, anhos go e kusé propi ki nhos ben fase li?

PEDRU — Nu obi ta fladu ma nho e bon na djuga karta, nu ben pa nu ben djuga posta k unho.

RAI DI XUXU — Djuga karta posta ku mi?! Anhos nhos sta dodu, o nhos tene kusé na es nhos kabésa… ki digu, na es nhos kabesinha di adju!

PEDRU — Nu ka sta dodu, nu ka tene nada na kabésa, tirandu kabelu. Nen piodju nu ka tene es diâ li.

RAI DI XUXU — Anhos nhos ka sabe ami e kenha?

PEDRU — Nu sabe sin. I e pur isu propi ki nu ben ter ku nho.

RAI DI XUXU — Obi li rapasinhu: N sta rai-di dimiradu ku bu kunfiadésa! Bo e pekinoti, mas bu ta parse trabésu.

PEDRU — Ami N ka trabésu, N ka rabésu, i si nhu kre sabe, N ka ta nganhadu na konbérsu.

RAI DI XUXU — Dja N odja. Mas fika ta sabe, ma mi ka ten ningen ki ta ganha-m na djogu karta.

PEDRU — Nhu sa ta odja?! Kunfiadu e nho, ki tene tantu sertéza ma ningen ka ta ganha-nho na jogu.

RAI DI XUXU — Obi li rapasinhu, si dimé-divéra bu sabe ami e kenha, e pamodi nton, dja bu kustuma obi ta ruedu ma djogu e mi ki fase. I kaba go, ami N ka meste bu dinheru — si e ki bu ten algun tiston — pamodi dinheru e mi ki ta fase, i u ki N ten, N ka ten kau di poi tudu-fepu. Nton go, fla-m kusé propi ki bo bu ta pusta ku mi?

PEDRU — Sinplis kusa!

RAI DI XUXU — Kusé?

PEDRU — Si nhu po-m kuatu, nhu mata-m mi ku nha dos armun.

Palu ku Manel ta runha rostu, ta fika ta treme di medu.

RAI DI XUXU — Sta mortu, nton. I si bu ganha-m, bo?

PEDRU — Si N poi-nho kuatu… kel koroâ ki nhu tene na kabésa la…

RAI DI XUXU — Kel koroâ li ta fase parti di mi propi, rapasinhu! E ta fase parti di nha strutura. N nâse ku el pregadu na kabésa.

PEDRU — Nton… nogosiu dja sta fitxadu.

RAI DI XUXU — Fitxadu modi?

PEDRU — Si N poi-nho kuatu… pa N rinka-nho kel koroâ la di kabésa.

RAI DI XUXU — Aprovadu. (E ta tra un baradju di karta di dentu bolsu, e ta baradja, e ta da Pedru pa korta. Rai di Xuxu ta ganha tres mo un tras d’otu. Palu ku Manel… ka meste fla módi ki fika) Rapasinhu, dja bu sta na mo di kuatu, ami dja-m sta ku korénta pontu kumedu. Ás di spada bu tene dentu’l mo… i bu ka tene kau bai ku el. I ken ki e di fóra e bo… ami N tene séti di trunfu dentu’l mo. Purtantu… sasenta i un na pápu dja sta. (Pedru ta pára, ta pensa modi ki e ta djuga) Komu N kaba di almusa gosi li, bo ku bus maninhus N ta ben fase-nhos sobriméza.

PEDRU — Vitória ta djatadu e na fin di géra i non na fin di konbati, sinhor xefi.

RAI DI XUXU — Pur akazu, N ten raparadu na bo, dos kualidadi diferenti di kes otus parvu ki N konxe.

PEDRU — Nhu ka ta nportaba di splika?

RAI DI XUXU — N ta splika, sin. Kusé ki al stroba-m?

PEDRU — Ok. Nton nhu pode zura.

RAI DI XUXU — Purmeru kusa ki N rapara na bo, e ma bo e rai-di korajozu.

PEDRU — N ta obi ta fladu ma Xuxu e mintrozu, mas di es volta go, nhu ka kanta kasi, nau!

RAI DI XUXU — I es bu koraju bu ta konsigi kaza-l ton ben ku bu stupidês;

PEDRU — Aia-m. I sugundu?

RAI DI XUXU — Sugundu… e ki bo e mutu buru.

PEDRU — Ka sta-m. Pamodi kel nomi li, apezar ki N kaba di ganha-l gosi li… N ta tradu el ja. O midjor, N ta torna pasa ta txomadu Pedru otu bes.

RAI DI XUXU (bazofu) — Dja bu odja ma N ten rezon? (E ta pega séti di trunfu na mo, e ta mostra Pedru e ta subi onbru) Ka podeba ter parvu más midjor di ki bo, pa pensaba di otu manera. (E ta poi rostu pa ladu na ton di dispreziu) Ku bo N pode djuga te ku odju fitxadu. (Pedru ta djuga-l Ás di Spada, i el, sen e da fé, e ta bota Ás di pó riba del, Pedru ta mata-l séti, ta ganha-l pa 80 pontu. Rai di Xuxu ta sai di kabésa ku se kabésa) Parvu… stúpidu… ordenáriu! Fórti mi e palérma!

Palu ku Manel ta fika un-kusinha más animadu.

PEDRU — Konformi N nxinadu, dásdi kantu N éra pekinoti, algen ka debe koba xefi.

RAI DI XUXU — Kenha li ki e xefi? Kenha, abo?

PEDRU — Xefi e nho.

RAI DI XUXU — I kenha ki ta otreve koba-m?

PEDRU — Xefi. Anho, nhu ka sta so na koba xefi?

RAI DI XUXU — Ami N sa ta koba nha kabésa.

PEDRU — Nton! Anho e ka xefi? Si nhu koba kabésa’l nho, e ka efi ki nhu koba?

E ta ri.

RAI DI XUXU — Bu pode ri, bu fase-m trósa. Mas so pamodi dja N era, ka bu kuda ma bu ta fitxa-m kuatu.

Na sugundu mo, Pedru ta da-l kapoti i na mo di kuatu, Pedru ta ganha-l pa sasénta i un. Pedru ta puxa se nabadjinha, ta labanta, ta bai pa el, ta suste-l tésta, ta rodonda-l koroâ di kaku’l kabésa.

IX SÉNA

Pedru ku Palu ku Manel ta parse na un txada, ku ses nabidja ku kórda na txifri.

PEDRU — Menis, nu ten ki mata nos nabidja, mas nu ten ki mata-l na un kau ki ka ten Móska.

MANEL — Módi, Pedru? Abo, sima Móska e kunfiadu, napundi ki e ka ta sta?

PEDRU — Na algun kau sertu e ka ta sta.

PALU — I modi ki nu ta sabe si es sta la o nau?

PEDRU — Nu ta ba ta anda, kel ó ki N da un fus, si nu ka obi nenhun son ta kudi “vuuuuun…” e pamodi la e ka sta.

MANEL — Viva! Bon ideia mé.

PEDRU — Nton go… nu ta kunsa mata nabidja.

Es ta anda tité, Pedru ta da un fus, es ta obi un son: “vuuuuun”.

PALU — Ali inda sta ku Móska. (Es ta anda más un bokadu Pedru ta torna da más un fus, es ta torna obi son ta kudi: “vuuuuun”) Li-sin tanbe tene Móska inda.

Más pa dianti, Pedru ta torna da fus, kau ta fika ian-piu.

PEDRU — Agora sin. E li ki nu ta ben mata nabidja.

Pedru ta puxa se nabadjinha, e ta pega nabidja e ta mata.

X SÉNA

Na un txada ermu, Pedru, ku Palu ku Manel ku ses balei xeiu di karni, ku longisa, ku txoris, ta txiga na es un grupu di Xuxus.

PEDRU — Anhos?! Kusé ki nhos kre? Nhos ben kunpra karni?

UN XUXU — Nau, sinhor Pedru. Xefi ki manda-nu pa nu ben toma se koroâ pa nu leba-l.

PEDRU — Aaaan! Go dja N ntende! Mas nhos spéra-m so un-bokadinhu. (Pa se armunsis) Palu ku Manel, nhos djunta tudu kes karni li, tudu tripa, ku peli, ku txoris, ku bosta, ku kabelu i ku osu, N ta poi kabésa na txon, kadera pa riba, nhos ta nsoli-m es fépu dentu’l kadera. (Xuxus ta komesa dismarka) Dipos, abo Manel, bu ta bai fika la na un pónta, Palu ta bai fika la kel-otu, nhos ta pega tudu kes Xuxus li nhos ta soti-m es dentu kadera.

Xuxus ta trapadja, ta tranka na kunpanheru, ta kai, ta rabida.

XI SÉNA

Na kaminhu, ku ses karga na kabésa o na onbru, es ta passa na un Krus.

PEDRU (ta sakedu dianti di Krus) — Abo, Krus? Paké ki bu tene brasu skankaradu di kel manera la? Bu kre pa N da-u txoris fiadu?

PALU — Ka sta-m ma e otu kusa ki e sa ta pidi.

PEDRU (ta sapa un palmu txoris ta poi Krus riba di un brasu) — Vá, toma un-kruzadu. Otramanhan N ta ben resebe. (Es ta anda más un-bokadu, es ta xinti un Móska ta: “vuuuuun”) Abo e kusé ki bu kre, Móska?

MANEL — E debe sa ta kre pidi-nu txoris fiadu tanbe.

PALU — Abo tanbe bu kre pa da-u txoris fiadu, Móska?

PEDRU (ta sapa meiu palmu di txoris e ta fulia na txon) — Vá, nha toma meiu tiston fiadu tanbe. Otramanhan N ta ben resebe. Ái si bu ka paga-m! N Fia-u, mas é ka dadu. So ka bu konfundi.

XII SÉNA

Un semana dipos Pedru ku se armunsis ta bai kobra ses dibra. Es ta sta dianti di Krus.

PEDRU — Krus, N ben resebe. (E ta pára un-bokadu) E ku bo ki N sa ta papia, Krus. (E ta torna pára más un-bokadu) Krus, paga-m nha dinheru!

PALU — E sa ta da pa surdu.

PEDRU — Bu kre disdangu-m?

MANEL — Na óra di toma fiadu… tudu e un santinhu! Na óra di paga… tudu e Odimoni.

PEDRU — N ka ta fla-u más di ki si pa bu paga-m.

E ta durba Krus ku uma mandukada i, se baxu es ta atxa un kruzadu.

PALU — Malandra!… Ku dinheru sukundidu bu ka ta paga kenha ki bu debe!

MANEL — Es e un-monti ki so es ta ruspeta algen óra ki da-s trotxada!

PEDRO — Mundu go… sta perdedu mé! Te kusas sagradus sa ta fase malandrisa. Kenha ki ta flaba ma Krus tanbe éra pirata!

PEDRU — Ago nu bai ter ku nha senhóra Móska. (Es ta anda un-bokadu es ta obi “vuuuuun” di Móska) Móska, paga-m nha dinheru! (Móska ta kontinua ta «vuuuuuuun» ta xinta-l na korpu) Móska, paga-m nha dinheru di txoris ki N da-bu fiadu semana pasadu!

PALU — Bu kre xuxa ku nos rostu o kusé, Móska?

MANEL — E sa ta xuxa nton ku se rostu.

PEDRU — Móska, N ka ta gasta nen más un pingu di nha kuspinhu ku bo. (E ta puxa manduku e ta da-l ku el, mas Móska ta finta-l, po ka ta panha) Aaaan! Bu ta libra?!

E ta bá ta da ku pó.

PALU — Bu ka ta paga dinheru ki bu debe, kaba Pedru ta da-u ku pó bu ta finta-l!

MANEL — E sta armadu en Zaú di Nhinha la di Salina!

PEDRU — Dja N sabe kusé ki N ta fase ku bo. Komu bu sta armadu en sabidóna, dexa N bai kexa na senhor Dr. Juís, N odja si bu ta paga-m, o si bu ka ta paga-m!

PALU — E kel-la propi. Nu ta berefika si ku sinhor Dr. Juis me tanbe e ta xuxa!

MANEL — Ka nu perde tenpu. E ta prende ma tudu kenha ki toma kusa fiadu ma ten ki ta paga.

Es ta sai.

XIII SÉNA

Na Trubunal.

PEDRU — Sinhor Dr. Juís, N ben kexa na nho, di un Móska ki toma-m meiu tiston di txoris fiadu, dja ten un semana, N bai kobra-l e ka nen liga-m, kifari pa e paga-m!

JUÍS — Kusé go ki bu kre pa N fase Móska?

PEDRU — Djustisa! Nhu manda-l kontra-fé pa e ben rusponde-nho… kel ó ki e txiga nhu obriga-l paga-m.

JUÍS — Móska tanbe… e mutu kunfiadu. Paké ki e meste toma-u txoris fiadu?!

PEDRU — Pa e kume! Anho nhu ka sabe e Paké ki ta tomadu kusa fiadu? Nhu ten rezon… nho nhu ta ganha dretu… nhu ta resebe dentu di óra… nhu ka ten nisisidadi di toma nada fiadu! Nhu kla ta paga renda kasa… nhu ka ta poi saldu na telemóvel… nhu ka ta kunpra gazol pa nhu poi na karu… óras ki nhu meste viaja nhu ta pagadu pasaji…

JUÍS — Mi go N ten kulpa si bu kla ten sorti?!

PEDRU — Sorti ku ladronsis N ka meste ki ten. N kre djustisa.

JUÍS — Kaba go… Móska e dizobidienti, dja N sabe ma N ta manda ntima-l ma e ka ta ben.

PEDRU — Sinhor Dr. Juís nton, nhu kre fla ma ka ten djustisa pa Móska tanbe?

JUÍS (ta sukudi kabésa) — Asves ta parse-m kada kusas… ki si N ka poi paxénxa, N ta sai di juís.

PEDRU — Di Juís nhu ka ta sai. Si nhu sai di Juís, kenha go ki ta fika pa julga algen? Ku Juis ka ta julgadu… sem Juis N ka sabe e módi! Kenha ki ta fika pa ta fase djustisa?

JUÍS — Nau, rapás. E ka ma N ta sai di Juís pa N ka julga algen. E ma N ta sai di juís di kabésa… ma N ta dodu.

PEDRU — Nton senpri nhu staba dodu. O nhu ka kre obriga Móska pa paga-m nha dinheru, nhu kre da pa dodu? El e di Partidu di-nho sertu.

JUÍS — Uniku kusa ki N pode fla-u pa bu fase…

PEDRU — E pa N linha na Partidu di Móska, pa N vota na nho tanbe! E kel-la?

JUÍS — Nau. Ami N ka ten Partidu… oliás, nha Partidu e kunpri lei.

PEDRU — Nton si nhu ta kunpri lei, pamodi ki nhu ka ta poi Móska paga-m?

JUIS — Bu sabe un-kusa?

PEDRU — Ami N sabe un-monti kusa.

JUÍS — Di gosi pa frenti, napundi bu odja Móska xintadu, da-l ku pó sen medu.

PEDRU — Dimé-divéra?

JUÍS — Senténsia dja sta dadu. (E ta bira pa e labanta, un moskóna ta xinta-l na karéka, Pedru ta da-l uma mandukada, e ta kai di kadera) Kel-li e kusé, mos?

PEDRU (ta kore-l dedu na karéka ta mostra-l un Móska tudu motxokadu) — Anho nhu ka fla ma napundi ki N odja Móska xintadu pa N troxti-l ku pó? Anpos, e ka debe-m más. Dja N pila-l bédju.

Juís ta kosa kabésa, panu ta fitxa, pésa ta KABA