Cultura

I SÉNA

Dentu di un kasa di algen pobri un omi bedju ta sta ta papia ku se tres fidju matxu.

PAI – Palu, ku Pedru ku Manel, nhos sabe ma tudu kusa ten se diâ… ten se óra markadu. Ma so ka ta kaba, kel ki ka komesa. So ka ta móre kel ki ka nâse.

PALU – Pamodi ki nhu sa ta fla-nu si, papai?

PAI – N sa ta fla-nhos si pamodi ami dja N sta bedju, kualker óra N ta bai nha kaminhu… N ta dexa es mundu… N ta dexa-nhos li, nhos so.

MANEL – Nhu ka ta bai inda, papai. Anho inda nhu sta nobu… kaba go nu meste-nho inda.

PEDRU – Papai debe ser gana di odja mamai ki e tene. Es ta ku sodadi se bédja.

PAI – Dja N xinti ma dja ka sa ta falta-m mutu txeu más. Mas nhos ka meste fadiga. Mórti e uniku distinu ki nu ten sertu. E uniku ki ka ta fadja. So ka ta móre, kel ki ka nâse. I ami dja N xinti ma nha óra dja sta prósimu.

PALU – I módi ki nhu sabe ma nhu sa ta móre?! Nhu sa ta dibinha gosi?

PAI – Nau, Palu. Dja N xinti-l ta txera-m tras di orédja. Mas, óra ki N móre, N kre pa nhos satisfase-m un vontadi…

PEDRU – Ki vontadi, papai?

PAI – Ka nhos separa di kunpanheru… nhos vive ku armundadi… tudu rodiadu djuntu ku kunpanheru, na pás, ku konkórdia, ku armoniâ.

PALU – Nu ta kunpri pedidu di-nho. Mas anho inda nhu ka sa ta móre nau.

PAI – Sobri nos mórti e ka nos ki sabe, mosinhus. E ka nos ki ta manda na nos kabésa. O midjor: e ka nos ki ta manda na nos mórti. Nos distinu sta santadu na libru-grandi, pa mo di Nosu Senhor, dasdi kel purmeru diâ ki nu ben pa es mundu… ku nu kapri di bariga nos mai, nu kai na txon.

MANEL – Nhu ka ta móre inda nau, papai. Nen si e pa N bai buska padja-ramedi la fin-di-mundu, pa N tarse-nho.

PAI – Ka bu prokupa, nha fidju. Mi N ka sta duenti… N ka tene kexa di nada. E nha óra ki sa ta txiga… nha planéta ki sa ta kaba.

PALU – Fladu ma ten un mudjer la na fin-di-mundu ki ta fase algen ramedi pa dura ku bédju… pa ka móre sedu.

PAI – Fin-di-mundu ka ta txigadu ku un kantiga, nha fidju!

PALU – Mas ami, si nhu ka ta inpidi-m, N ta tenta bai la simé.

PAI – Bu sta na di-sisu, Palu?

PALU – Si nhu ka ta straba-m… ami si e pa mi N ta ranka gosi.

PAI – E klaru ki N ka ta stroba-u, si dimé-divéra dja bu kre bai.

PALU – Nton nhu dexa-m bai arma nha seron, N bai sela kabalu, pamodi N ta da rinkada, nton, inda oxi, si Nhor Dés na Seu dja kre.

PAI – Nton bai purpara, kaba bu ben li.

Rapasinhus ta sai es tdu três, un bokadu, Palu ta entra tudu purparadu.

PALU – Dja N sta prontu, papai.

PAI – Antis di bu bai, komu dja N sabe ma bu ka ta atxa-m ku bida kel óki bu volta, N kre pa bu skodje un kusa di entri dos ki N kre dexa-bu ku el pa rakordason di bu pai.

PALU – Kusé ki nhu kre dexa-m ku el?

PAI (ta djongotu na pe di kama, ta puxa un tirina di kufongu di baxu kama) – Bu kre kel trabésa di kufongu li pa bu bai ku el, o pa N da-u nha benson?

PALU – Anho go nhu sta xuxanti, papai! Algun diâ nhu odja benson ta kumedu?! Nhu longa-m so nha trabésa di kufongu, nhu dexa-m ratxa txada!

Pai ta longa-l kel trabésa di kufongu, e ta poi na se sakutelu, e ta pega na mo, e ta panha se bengala, e ta da rinkada, nen e ka ta dispidi.

II SÉNA

Palu ta kontra ku un bedju na kaminhu, tudu xuxu i disparduadu.

BEDJU – E bo rapás-nobu, dexa-m suste na pónta-rabu di bu kabalu, pamodi nha ástia dja kebra, bu ta djuda-m tra txada, Nhor Dés ta paga-u sábi.

PALU – Midjor nhu sai-m di kaminhu, nhu dexa-m pasa, antis N pintxa-mho ku kabalu!

BEDJU – Nhor Dés ta paga-u, rapasinhu!

PALU – Dja N fla-nho pa nhu sai-m di kaminhu, antis N xuta-nho máma-kadera! Nhor Dés ta paga-m! Kenha ki fla-nho ma Nhor Dés debe-m?

BEDJU – Nhor Dés ka debe ningen tioxi, rapás-nobu…

PALU – Nton paké ki nhu sta fla ma e ta paga-m?!

BEDJU – El e ta rakunpensa tudu kes ki fase kusa dretu pa ben di se prósumu. I e ta kastiga kes ki fase kusas mariadu… ki ka obudese se mandamentu.

PALU – Diaxi-nho! Anton nhu kre fla ma na mundu nhu fase so kusas kadreu?

BEDJU – Pamodi?

PALU – Kel situason di-nho la… si Nhor Dés ta kastiga algen mé, so pode ser se kastigu ki nhu sa ta paga.

BEDJU – Nha fidju-matxu, ami e so pobri ki mi e… ku bedju ki dja N sta. Mas, sima ta fladu, pobréza e ka difetu, bedjisa e ka dispréziu. Ki ta bédju e kenha ki ten sórti. Rasa bu pidi Nhor Dés pa da-bu sórti pa bu panha es nha idadi li.

PALU – Ami N ka meste rasa, N ka meste panha idadi di-nho, mutu menus pa N ten kel sórti di-nho la. Nhu bai djobe otu algen nhu oferese sórti di-nho. Nhu debe ten fidju: nhu bai oferese-l ael.

BEDJU – Mutu obrigadu pa bu soberbariâ. Ago… galinha préta ta bai bu dianti.

PALU – O préta, o branka, o mulata… o nha dianti o nha tras, o na nha ladu… o e – o e ka bai… migó! Ki nporta-m! N ka ten medu, N ka ta era ku kaminhu. (E ta da-l un borduada, Bedju ta tenta libra, ta skorega ta kai, ta lora na ladera, e ta fika ta ri ta fase txokóta) Nhu labanta di txon go, nu pidi Nhor Dés pa tra-nho txada! El e ka pode xinti dor di-nho? O e so kastigu ki nhu ta merese? Sikadjar!… Nhu debe ten fetu tantu skalarin na mosindadi di-nho!…

III SÉNA

Palu ta atxa un mudjer parida xintadu riba di un pédra ku se fidju na ragás ta txora fómi. E ta pasa ku un kunfongu na bóka e ta kume.

PALU – Nha ratxa-l dos palmada na pólpa nha odja si e ka ta kala kel bokóna la!

PARIDA – E fómi ki e tene, rapás-nobu. Si e ka teneba fómi… e ka ta txoraba si. El e un mininu dretu, sima bu sta odja-l li. Si e ka fómi e ka ta txora.

PAULO – Inda e ka nxina lenbe ranhu?

PARIDA – Si bu da-l un padás di kel kufongu ki bu sa ta kume la, e ta kala. El e ka runhu… si bu kre sabe. E un meninu rai-di mansu.

PALU – Si e nha kufongu ki ta po-l kala bóka… nton e ta txora te ki e seta. Te ki buru bóka pretu sura o ki xá bira kafé.

PARIDA – Ka bu fla si, rapás-nobu. Bo bu ka odja ma el e kiriansa.

PALU – El e kiriansa, mas pa e sênsia nha kufongu, e tene odju ragaladu ki algen bedju. Mas ragaladu ki lakrau.

PARIDA – E fómi ki e tene. Dja nu ten kantu diâ nu ka kume nada… nha petu sta seku… N ka tene leti más pa e máma.

PALU – Si nha ka tene leti más pa e máma… e ka ku nha kufongu ki e sa ta ben intxi kel se kau-largu la. I ka nha xatia-m, ku nha présa ki N tene.

PARIDA – El e kiriansa, rapás-nobu! E anju di Kristu. Da-l so un padasinhu di kufongu e ta ngana bóka-stangu.

PALU – Nha bai pidi se pai dinheru nha kunpra-l papa, o nha bai pidi Nhor Dés pa manda-l leti la di Seu! Nhos ka ten maniâs di ta fla ma e El ki e pai?! Pai ten ki ta da se fidju kumida. E ka mi ki sta ben intxi-l kadera ku nha kufongu.

PARIDA – Ka bu papia asnera, rapasinhu. Nhor Dés pode ka fika-u kontenti… E pode ntorta-u bóka pa es bus balasfémia.

PALU – E ka ta ntorta-m bóka pamodi N papia balasfémia. El e ka ntortaba-nha kadera kantu nha ta faseba asnera pa nha pari kel miasma la!

PARIDA – Ah baldubinu, sima ta fladu: ― Bentu na koku… koku na ntxon. Ka ten txeu ki ka ta kaba… ka ten poku ki ka ta resta. Gosi li bu sta kontenti ta kume bu kufongu, mas N ten fé ma un diâ nha fidju ta da algen, i ma bo bu ta sabe kusé ki e miasma.

PALU – Paké, go! Ami sikré e pode da algen! O nha kre pa e da limária?

PARIDA – Mutu obrigadu. So ka bu skese di kusa ki bu kaba di papia. Nha fidju oxi sta kiriansa, mas manhan e ta da ómi. Nha Násia Gomi kanta, fla un bes: “Sima nu kre nu ka pode sta, mas tanbe, sima nu sta nu ka pode fika”.

PALU – N ka ta seta ma nha sta ku kalku ma un diâ nha ta ben dexa di ser mizeriadu!

PARIDA – So nos Pai la di riba e ki sabe kusé ki ta pasa ku nos manhan. Pekador ka ten es poder.

PALU – So nos Pai la diriba?! I nos Padrastu li dibaxu, ka ta sabe?

PARIDA – Bu pode ri bu trosa, mas galinha preta ta bai bu dianti.

PALU – Si e bai nha dianti N ta bai se tras. E kelmé ki ta da.

IV SÉNA

Palu ta txiga na funku di Nha Bédja Fetisera ki ta sta ku basora na mo ta bare ruâ.

NHA BÉDJA – Ale-bu, nha netinhu!

PALU – Nha Bédja, N kre kusa kume. Nha ka tene nada li?

NHA BÉDJA – Pa nha netinhu, kusa kume ka ta falta. (E ta pega Palu na mo es ta kanba na sala e ta po-l xinta) Xinta li bu spera-m N bai poi kumida na pratu N tarse-u bu ben kume.

E ta bai kusinha, e ta poi kumida na pratu, e ta pega un frasku e ta sukudi riba di kumida e ta leba Palu pa kume.

PALU (ku bóka xeiu) – Nha Bédja, fórti kumida sabi! Kel-li e propi nha ki kusia ku mo di-nha?

NHA BÉDJA – Nha netinhu, ami N ten kuatu diplóma di kusiadera. N ten kuatu diploma di kusia sábi.

PALU – Náh! Kaba go, debe ser diplóma so tamanhu. Sima kumida sábi li!…

NHA BÉDJA – So diploma tamanhu sin, nha netinhu. So diplomona. Sima un propi, kantu ki N dadu, ka ta kebeba dentu sala, N bai fase un otu kuartu, más tamanhu di ki sala, pa N po-l. Kel ó ki bu kaba kume N ta bai mostra-u es.

PALU (ta abri bóka, ta ferga odju) – Nha Bédja, dja da-m uma sonu!

NHA BÉDJA – Nton ben, N ben po-u deta. Debe ser kansadu ki bu sta. Mas ka bu dexa sonu tama-u kónta di odju. Sonu ten mau maskabu. E ka ten ruspetu.

E ta pega Palu na mo, e ta manda-l fitxa odju, e ta bai ku el dianti di un tanboru, e ta distanpa, e ta soti-l la dentu, e ta tapa bóka. E ta fika kontenti, ta ri, ta labanta pe.

V SÉNA

Dentu di kasa, Pai ku Pedru ta konbersa.

PEDRU – Papai, Palu dja dura ku ben… nu ka sabe kusé ki sa ta pasa ku el.

PAI – Di Palu e duedu, Pedru!

PEDRU – Gosi go, mi ki kre bai tanbe.

PAI – Undi, nha fidju?

PEDRU – Buska ramedi pa N tarse-nho… i ben tanbe ku Palu dentu’l mo.

PAI – Rakede ku tudu bu forsa, rapasinhu! Nhos kre mata-m di kasábi? Dja ten kantu tenpu ki Palu bai ka ben… ago e bo ki kre bai pa bu ka ben tanbe?

PEDRU – Ka nhu todje-m, pur amor di Deós, papai.

PAI – Bu ten koraju, dispos ki bu armun bai ka ben, pa bu bai tanbe pa bu dexa-m li, ami bedju sima N sta, txaskan ku Manel bu armun?

PEDRU – N ka ta dura, papai. I N ta tarse nha armun Palu djuntu ku mi.

PAI – Nton, bo ki sabe.

PEDRU – Nhu fika diskansadu pamodi tudu ta bai kóre dretu.

PAI – Bon… bu juís, bu oredja. N ta pidi Deós pa da-u sórti, pa kunpanha-u.

PEDRU – N pode bai?

PAI (ta nbaxa, ta puxa un trabésa di kufongu ki e ta tene baxu di kama) – Antis di bu bai N kre pa bu fla-m si bu kre pa N da-u un saku di kufongu o nha benson.

PEDRU – Nhu da-m nha saku’l kufongu…

PAI – Nha benson bu ka kre?

PEDRU – Benson di-nho e pa N poi na tésta, kufongu N ta poi na bariga. Kaba kau debe ser lonji, kufongu ta suste-m spritu na kamunhu.

Pai ta longa-l un sakutelu di kufongu, e ta sai sen e dispidi.

VI SÉNA

Na un subida ingri, Pedru ta pega un Bedju na kaminhu.

BEDJU – E bo, rapás-nobu, dexa-m pega na pónta’l rabu di bu kabalu, bu djuda-m tra txada.

PEDRU – Nhu sai-m so di kaminhu, pa N ka tranka na nho, pa nhu ka stinba na txon. Nhu ka tene dos pé? Nhu subi txada ku pe di-nho! Pergisos!

BEDJU – Ten dór di Bedju, nha fidju-matxu!

PEDRU – Mi N ka ten nada a ver ku bedjisa di-nho. E ka mi ki poi-nho bédju! Trimodi si nhu ka sa ta pode anda, nhu xinta na kau di-nho ketu la na kasa… o nton nhu ranja otu kiriadu, ki e ka mi. O nhu kunpra buru nhu fika ta anda nel!

BEDJU – Mutu obrigadu. Galinha preta ta bai bu dianti.

VII SÉNA

Pedru ta pasa na tanbe na mudjer-parida ki ta sta ku se fidju na ragás ta txora.

PEDRU (ta bai ta kume kufongu) – Diaxi, nho! Pekinoti inda, mas ta nbera ki nen baka. Kaba, e ta abri garganton… ku getu di malkiriadu!

PARIDA – E kufongu ki dja e odja-u ku el ta kume ki e sta txora. Ael e meninu inda, e ka sabe papia pa e pidi-u un padás… e txoru ki e se fórma di papia.

PEDRU – Salbaxariâ ki e sta na el. Mas sta-m ma si nha nxina-l bai furta, ma ta rende-l midjor.

PARIDA – Ka bu fla si, rapasinhu. Furta e ka bun! Ael e so fómi ki e sta ku el. Dja nu ten kantu diâ nu ka kume.

PEDRU – Nton e ka di es bes inda ki e sa ta ben intxi kel kau. Si nhos kuda ma nhos sa ta ben intxi kel kau largu di-nhos la ku nha kunfongu… nhos pode tra xintidu.

PARIDA – Pamodi, rapasinhu?

PEDRU – Nha bai txoma kel omi ki poi-nha prenha pa ben tarse-nhos kumida. Ael e ka so mininu ki e sabe fase-nha, pa e larga-nha ku el, pa e subi pa e latxi. O nha sa ta konfundi-m ku el?

PARIDA – Bu ka meste ki fla si, rapasinhu. Si bu ka sta da-l padás di kufongu, e so pa bu ka da-l! Bu ka meste ki mostra-m na kenha ku kenha ki N ta bai pidi.

PEDRU – Nton nha dexa-l fika ta sura sima e sa ta sura la.

PARIDA – Ki ta sura e buru sim abo. Fidju-di-naxu!

PEDRU – Ka nha xatia-m, ka nha enkomoda-m na nha kaminhu, pa N ka pintxa-nha la pa infernu, nha ku kel laskadinhu di-nha la.

PARIDA – Ael inda e kiriansa, e ka sabe kusé ki ten. Laskadu nton e bo. Mantranpilu!

PEDRU – Mantranpilu e ken mi xama. Xulébra! Odimoni di infernu…

PARIDA – Ki e Odimoni e bo ki e maldisuadu, bazalisku i baldubinu. Pragadu di N ka-se-kusé!

PEDRU – Diabu, nho!

PARIDA – Diabu e pastor di bu alma. Malkiriadu, ordenáriu, mal-raparadu, gardion!

PEDRU – Ki ta rapara ben e kel kumedor di-nha la, ki rapara nha kufongu dentu’l sakutelu sotidu. Odjóna!

PARIDA – Kusa-ké bu ka ten ruspetu! Nen anju di Kristu bu ka ta ruspeta!

PEDRU – Ka nha xatia-m, N ka sta ku tenpu, nen paxénxa pa N tolera-nha! N tene kaminhu lonji pa N anda inda.

PARIDA – Galinha preta ta bai bu dianti!

PEDRU – Ami e ta bai nha dianti, N ta pega-l N ta foga-l. Anha go, e ta bai tras di-nha, e ta txuputi-nha na máma-kadera. Nanprésta!

Parida ka ta kudi-l e ta kontínua si kaminhu.