• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
Tabral
Cultura

Tabral

Na es dias ki sta spadjadu algun kontrovérsia aserka di figura di Amílcar Cabral, nu ta pruveta pa nu publika ixsertu di livru «E ka Lobu ki Fase», publikadu na anu di 2022, na parti undi ki ta entra personajen tabral, símili fikisional des personalidadi sitadu. Tanbe ta entra personajen kauberdianu da-m bara, si disíplu armadeu artilieru i pueta. Nu sakuta-s.

                                       *

[spritu di da-m bara ta kaba papia nton dentu

kel kau ta sukura ta fase un friu i tudu algen ta

fika ta spera pa odja kuse ki ta kontise  ta obidu

un vos ki ningen ka konxe  mas e propi vos di

 

[tabral]

 

Kenha ki sta poi kau lumi?

                     lumi e ku mi

                        e mi propi ki mandaba poi

mas era na matu la gine

 

tenpu ki kel li dja foi

la na altu di kutelu di boe

pa n kaba ku kes tuga sanpe

pa n mostra-s kenha k'e eroi

 

li sta difísil  xuxu mutu txeu

más txeu ki iran di kaxeu

manga des sima nklekete

dja stende na txada moda tapeti

 

ami kre nhos ka sta kontaba ku mi

nhos skese ma mi ki inventa lumi

k'es kaba ku mi d'omesmu manera

ki t'inda n sta xinti-l ta txera

 

ku el propi k'es stara lutu na ladera

k’es poi txoru na tudu kutelu ku rubera

na klaru i sukundidu tras di tapun

ta jeme ketu pa k'obidu nen zunzun

 

ragoziju ku festa rixu dun ladu

di kelotu nodju ku lágrimas ku stera

pamodi si pa uns n foi ben matadu

pa otus foi traison ki nunka kel tera

                               ka rikupera

i inda oxi e ka fásil pega na motivus

       i rizumi   k'e so disavensa i gera

entri irmons   entri etnias i tribus

 

[da-m bara]

 

Omi anho undi ki nhu staba

ki dja n djobe-nho pa tudu

seu nho  Nhu ben obi es dos bokudu?

aes es ka sta dexa ningen skapa

 

es ki sta fase trabadju ki nhu dexa

na meiu   xuxadera ki rapasis di-nho

(i kes otu ki ta fla ma es e di mai pai i dios)

sa ta fase ki tudu algen nes tera sa ta kexa

di kanga pisadu trankadu riba piskos

 

[tabral]

 

Ami nha seu e ka kel di-nho

di-meu ta fika riba di di-nho

aserka di kusas ki rapasis sa ta fase

ki dj'es subi tudu ta masmasi

 

riba kosta ku piskos di pobu

ki dj'es bira tudu so nhu lobu

ramedi e atxa un pueta distimidu

i un adivogadu di língua kunpridu

 

pa po-m es tera na ruspetu

p'es torse-m el pa ladu dretu

ki pa ladu ka dretu e kuazi tudu

dios ta guarda-m es dos bokudu

 

p'es ka da kabu des sima nho

alias novu mison ki n ta da-nho

e fika sienti senpri pertu des

pa es bandidus ka da-m kabu des

 

es gosi aes e soldadu di kabral

sima PAI foi soldadu di onu

ki undi kes finka faka i es planta punhal

k'es poi trapasa ku falsidadi na klaru nu

pa sabedu m'e djustisa tal i kual

 

[da-m bara]

 

Omi li go ti mortu e mandon

dj'el mandaba kantu nu staba li

na txon   gosi ki dja nu ka di li

el kre kontinua na postu di mondon

 

gosi dja n ntende kel krónika

di mariuzon «ordi rixu tratu mufinu»

el kre k'e donu di distinu

kel li go el ba djuguta ku igreja katólika

 

don karlindu tanbe el ten ki papia

                                    más klaru

pa amiasa pa xatia pa xikotia

pa kes ki sta kuspi-nu skaru

xinti medu di infernu

di arde na si fogu iternu

 

es mau nobegu ta bai di guvernu

ti opuzison   aes e tudu kontra nason

es ka sta djobe nos filisidadi iternu

mas ses bon vinhu ku ses bon pon

(paralen di furta lus ku toma txon)

 

si nes tera kusa ka sta sabi

na gine nton sta inda más kasabi

anho go es erderus di-nho

es ka kre nada propi ku nho

 

li e konpra i benda di votu

na gine e subi riba la na pe di koku

fla o kredu o ka kredu ma el k'e prizidenti

ta ri ta gadjeta ta sibia ta raganha denti

 

ta fase kel tera pagodi

ta da xoki na koku d'obu

(kel li rapasis di-nho faseba li tanbe

mas es fla m'era pa kontrola natalidadi

mas era sinplismenti pa suprimi liberdadi)

 

nhu fadja na konstruson di omein novu

ben   kel la tanbe era un kiston di fe

fase omein novu nen dios gosi ka pode

pamodi di riba kabesa ti txika ponta pe

 

dja el ta nase ku tudu mau maskabu

dja el ta ben trenadu pa ser lobu

ku denti fiadu  boka raganhadu

prontu pa txupa sangi'l pobu

 

[tabral]

 

Ami n ka ta da ordi   N ta transmiti

prinsípius pa djuda liberta kabesa

d'omi    sima otor des pesa

ki ka ta seta ka ta dimiti

 

pa fasedu si povu i si tera

kobon di zupu i manjedora privadu

purisu ki dj'el disidi fase gera

purisu ki si boka ka ta kaladu

 

purisu ki el denti dj'el fera

el ta mata kaba el ta ntera

inda el ta xinta na stera

i el ta ba simiteri bela kabera

 

ael da ku po e sen djobe pa ladu

alias  e djobendu pa tudu ladu

pa djobe undi ki santxus sta sukundidu

s'es ka toma ton

            es pensa so na furta txon

                    nton es sta tudu fudidu

 

bon dja nu bai   ki ku es pueta

balenti n pode durmi diskansadu

nho tanbe ki nhu foi pueta

di luta  nhu ntrega bara ben ntregadu

 

un ta djuga ku lei ta fronta juis

kelotu dun forma inda más filis

k'el ta po-nu ta ri di bidjakaria

li nes prasa di praia di santamaria

 

pa tudu senpri nos sagradu kapital

kel k'es tenta fase ka foi nha ordi

abíliu duarti foi forti ki más ki si ka pode

i sobri es i otus asuntu pontu final

 

[armadeus ta fadiga ta risponde]

 

[armadeus]

 

Pontu final nau  afinal kenha ki manda

mata-nho   foi algun des juis aldrabon?

nhu fla-m pa n ntera-s baxu txon

na kaxon di feru   mas prumeru

 

i antis di tudu  nhu fla-m altu i bon son

undi k'es tene guardadu tudu dinheru

pamodi kel la k'e ses prinsipal motivason

sen dinheru k'e ses forsa es ta da di banda

 

[tabral ta fase-l ku mo p'el kalma]

 

[armadeus]

 

Nau ami n ka ta mandadu branda

n kre kes falsfikador

                              i matador

                                        tudu na prizon

si dj'es pega djustisa dj'es fase ses txikeru

sen djobe pa prova kauza o razon

nos nu ta kunpri apenas nos obrigason

k'e fase sima lei ta manda

sima konstituison

                            ta ditirmina

 

[armadeus ta vira pa tabral]

 

Gosi go dja n tirmina

 

[tabral ka ta risponde armadeus mas antis d'el

disparse inda el ta rasmunga  (nen el k'e spritu

iluminadu el ka sabe di un kámara sukundidu)]

 

[tabral]

 

Pobu mal-lobadu gentis ingratu

ki n more pa es

ka un  mas dos bes

(un foi kantu es da-m tiru

 

kelotu kumesa ku bidjakaria di ninu

ki na kelotu nha pátria e so dizakatu

ki ale-s inda tudu dia na dizatinu

sima mininu ki enves di anda ta fase pinu

ki mi nhas dia e so tristeza ku suspiru

 

sima n sta flaba povu mal-lobadu i ingratu

k'es tra nomi 12 di setenbru di splanada

e ben fetu pa es bandidus po-s tudu di kuatu

e pa n ta ben manenti ta ben da-s kakerada

 

[pueta]

 

Ten uns ki sukundidu e sangi na denti

mas ora k'es sai aes e tudu suridenti

ta pidi apoiu alentu i votu di pobu

ta fla ma nen pensar m'es ka di rasa lobu

 

sabendu ma es pobu m'el e rasa di nosenti

m'el ta toma si dor sastufetu  propi kontenti

mas anos nos lema e kasa lobus un bes bai

pamodi es nason e di pobu i non di ninhun rai

ku nos djatu ta fla ma na nos nun lobu ka t'abuza

mas nos ki nu ta sentensia dipos di nu akuza

 

invokandu (sikre ku mo baziu i alma nu)

direitu (kon)sagradu di rizistensia ki nu uza

                                                         [pa nu

konbate kolonialismu e kel me(smu) ki nu

ta uza oxi pa konbate disvius di repúblika

o tirania dimokrátiku  kel li nu ta ben publika

na tudu skina di nos sidadi  pa tenpu

ki segera ta kai sima puera   ta tapa

lus   ta marfanha kanpus  ki ninhun bentu

ku si putensia obuskuru ka ta konsigi distapa

 

Partilhe esta notícia