• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
Nha Madrasta – (Tersera párti) - SUGUNDU ATU
Cultura

Nha Madrasta – (Tersera párti) - SUGUNDU ATU

N kre fla uns poku kusa, i N ta spéra ma es ta sirbi di protestu pa odjadu ma N ka ten kulpa. N ten berefikadu ma txeus dipoimentu ki prestadu li, ta pidi klaru kóntra mi, un siveru kondenason. Mas, N ta kontinua firmi ta fla ma N ka kulpadu i, N ta spéra ma kel ó ki Dotóra Juíza analiza prosesu, ma ta parse lus klaru i sufisienti pa justifika nha inosensia. N ten raparadu na sinplisidadi di-nha, senhóra Dotóra Juíza, ma te gosi li inda, nha ka duvida un so mumentu ma N ka kulpadu. Apezar di N sabe ma ten brajeru ki kre fase di es kazu un komédia pa e pode ri i fase txokóta te ki e farta. Nha grandi amigu Dériu, pintxadu pa rankor ki N ka sabe di kusé i nen pamodi, oliás, talbes pamodi e sta linhadu na onda di ódiu ki se amiga Jizéla ten kóntra mi, e oferese vuluntariamenti pa e ser nha karasku. Mas, seja kel ki Nhor Des kre. Senhor Dotóra Juíza, ka parse-m ma N sa ta tra konkluzon fáxi dimás. Mas, si nha striba ki nha kondena-m, e ka purmeru bes ki un algen sa ta kondenadu sen e fase nada. Jezus Kristu tanbe foi kondenadu injustamenti.

I SÉNA

Na Trubunal, Dáriu ta julgadu.

JUÍZA (pa Ofisial) – Odensia sta abertu.

OFISIAL – Pur ordi di meritísima Juíza, sta abertu odensia.

JUÍZA (pa Dáriu ki ta sta xintadu na un moxu sde frenti) – Es purgunta ki Arguídu sa ta ben fasedu, Arguídu e obrigadu rusponde. Dja nhu ntende?

DÁRIU – Sin, Senhóra Dotóra Juíza.

Juíza ta fase sinal pa Skrivon.

SKRIVON (pa Arguídu) – Modi nhu txoma?

DÁRIU – Dáriu Delgadu Silva.

SKRIVON – Nomi di pai ku mai di-nho?

DÁRIU – Agustu Ntoni Delgadu Silva ku Marta Margarida Silva.

SKRIVON – Stadu sivil di-nho?

DÁRIU – Unidu di faktu.

SKRIVON – Idadi?

DÁRIU – 28 anu.

SKRIVON – Purfeson?

DÁRIU – Enjenheru Agrónimu.

SKRIVON – Nasionalidadi ku morada?

DÁRIU – Nasionalidadi kauberdianu, N mora na Monti Susegu, Rua 3, nu 86, Sonvisenti.

SKRIVON – Nhu ten fidju o nau?

DÁRIU – Un fidju fémia pekinoti.

Skrivon ta djobe pa Juíza ta fase sinal ku kabésa.

JUÍZA – Senhor Dáriu Delgadu Silva, kes purgunta ki nhu kaba di rusponde, sima N flaba-nho, nhu staba obrigadu na rusponde-s. Di gosi pa frenti, rusponde e si nhu kre. Mas si nhu rusponde ku verdadi pode djuda-nho, sima tanbe pode djuda es Trubunal na da desizon justu. Pur isu, nhu kre konta na es Trubunal, kusé ki kontese na noti di diâ un di Abril di anu pasadu?

DÁRIU – N staba ta konduziba na karu di nha amigu Dériu, N aranka di bera Liseu Bedju, unde ki nu staba na fésta di Finalista, pa N baba te Matióta da un voltinha, mi ku Diana, nha mai-di-fidju. Kantu N ta pasa na Avenida Marjinal, frenti di Rádiu Vós di Sonvisenti, Dóna Ruti trabesa strada dirapenti, N ka konsigi libra-l, e farapa-m na karu.

JUÍZA – Dispos ki nhu farapa-l ku karu kusé ki nhu fase?

DIFÉZA (ta labanta dedu) – N ta protesta.

DÁRIU – Protestu setadu.

DIFÉZA – Ka foi Arguídu ki farapa Vítima ku karu. Foi o’kontáriu. Vítima ki farapa-l na karu.

JUÍZA – N ta considera. (Pa Dáriu) Nhu kontínua.

DÁRIU – N leba-l Banku di Urijensia di Ospital Batista di Soza.

JUÍZA – Kusé ki kontese kantu nhu txiga na Banku di Urijénsia?

DÁRIU – N atxa un Polísia la di piketi, e toma-m nha nomi ku nha morada.

JUÍZA – Polísia ka fla-nho ma nhu sta prezu?

DÁRIU – Nau. E toma-m so nha nomi ku nha morada.

JUÍZA (pa Skrivon) – Purguntadu, Arguídu rusponde ma: «Na diâ di kontesimentu (póza) e staba ta giaba karu di un se amigu (póza) ki txoma Dériu (póza) kunpanhadu ku mai di se fidju (póza) senhóra Diana Texera. Pontu. Ma e ranka di bera Liseu Bedju (póza) rostu pa Matióta (Pontu). Ma na meiu di Avenida Marjinal (póza) dianti di Rádiu Vós di Sonvisenti (póza) e panha Vítima (póza) Dóna Ruti Lali (póza) ku karu (póza) kantu sa ta trabesaba strada (póza) na dereson ki ta bai di Rádiu (póza) pa bera-mar (Pontu)».

DIFÉZA (ta torna labanta dedu) – N ta torna protesta.

JUÍZA – Ki protestu di es bes?

DIFÉZA – Meiritísima Juíza, ditadu ki nha fase pa poi ata sa ta kulpa, di purpóstu, nha konstituinti. Pur isu N ta protesta i N ta pidi pa nha manda retifika ata.

JUÍZA – Ki retifikason ki Diféza atxa ma debe ser fetu?

DIFÉZA – «E da Vítima ku karu». E ka si ki pasa, nen e ka si ki nha konstituinti fla-nha.

JUÍZA – Nton Modi ki Dotor atxa ma debe fika na ata?

DIFÉZA – Ma foi Vítima ki farapa Arguídu na karu.

JUÍZA – Protestu defiridu. (Pa Skrivon) «Frenti di Rádiu Vós di Sonvisenti (póza) Vítima farapa-l na karu (pontu i vírgula) ma e rabate Vítima pa Banku di Urijensia (póza) unde ki un Ajenti di Polísia (póza) ki staba la di piketi (póza) toma-l nomi ku morada». (Pa Diféza) Diféza dja sta satisfetu? (Divogadu ta da ku kabésa ma sin, Juiza ta vira pa Akuzason) Akuzason ka ten nenhun purgunta pa fase Arguídu?

AKUZASON (pa Arguídu) – Antis di asidenti, Arguídu staba na un fésta. Sertu?

DÁRIU – Sin, Senhor Dotor. Na un fésta di finalistas di liseu.

AKUZASON – Nhu ka bebe nun grogu… nun servejinha?

DÁRIU – Teoxi N ka poi bebida alkólika na nha bóka.

AKUZASON – Nhu ten karta di konduson?

DÁRIU – N ten. Karta di lijeru.

AKUZASON – Nhu ta rakorda na ki vlosidadi ki nhu staba kantu ki asidenti kontese?

DÁRIU – Entri trinta o korénta kilómetru pur óra. Ka más ki isu.

AKUZASON – Nhu ka sabe fla izatamenti kantu? Si trinta… o si korénta?

DÁRIU – Isu nau. So N sabe ma N staba dibagar. Até N sa ta konbersaba ku Diana ki staba na nha ladu.

AKUZASON (pa Juíza) – N ka ten más purgunta.

JUÍZA (pa Skrivon) – Akuzason purgunta Arguídu (póza) e rusponde ma (dos pontu): antis di asidenti (póza) e staba na un fésta (Pontu). Ma teoxi e ka bebe bebida alkólika (Pontu). Ma e ten karta di konduson di lijeru (Pontu). Ma e ka sabe izatamenti (póza) na ki vlosidadi ki e staba (virgula), mas ma ta rondaba entri trinta i korénta kilómitru pur óra». (Pa Diféza) Diféza ka ten nada kóntra? (Diféza ta fla manau ku kabésa) Senhor Ofisial, nhu txoma Vítima i nhu manda-l kanba.

OFISIAL (ku un pasta na mo, ta bai riba pórta) – Senhóra Ruti Lali Lima Leti.

RUTI – Prezenti!

OFISIAL – Nha fase favor nha bai xinta na kel banku la frenti di Dotóra Juíza.

JUÍZA (pa Skrivon) – Toma Vítima si dadus.

SKRIVON (pa Vítima) – Modi ki nha txoma?

RUTI – Ruti Lali Lima Leti.

SKRIVON – Nomi di pai ku mai di nha?

RUTI – Dimingu Silva Gomi Leti ku Fulumena Lopi Lima.

SKRIVON – Napunde ki nha nâse?

RUTI – Nha mai pari-m na Praia, la Kutelinhu di Portu Santiagu, mas el éra di Djarmai. E ben ku mi go, rapariginha inda pa Sonbisenti, nunka más N ka tra nha pe di li.

SKRIVON – Kantu anu nha ten?

RUTI – Nha pai fla ma N nase na fin di fómi. Ma kantu ki e nbarkaba pa Sul, nha mai teneba mi inda na mo… ta daba-mi mama inda.

SKRIVON – Nha kre fla ma nha nase na 1947… 48 ?!

RUTI – E dentu di kel stroménta di fomi ku karastiâ, ki flada ma Sisténsia ronbaba… ma mataba un-monti pobris koitadu.

SKRIVON – Nha ten fidju?

RUTI – N ten dés fidju.

SKRIVON – Kusé ki nha ta fase?

RUTI – Ku nhas dés fidju? Ñeh! Nhor Dés ki ta djuda. El ki e pai, el ki ta da pon.

SKRIVON – N purgunta-nha, ki trabadju ki nha ta trabadja?

RUTI – Ami e kiriada na Kasa Grandi. N ta panha águ, N ta kotxi, N ta modja midju, N ta tra midju di agu N ta pila, N ta subi kuskus, N ta kusia, N ta bare kasa, N ta bate ropa, N ta liza, N ta troka meninu kueru, N ta da limárias kumida…

SKRIVON – Stadu sivil di-nha?

RUTI – Kusé?

ESCRIVÃO – Stadu di nha.

RUTI – Kauberdi.

SKRIVON – N Purgunta nha, si nha e solteru o si nha e kasadu?

RUTI – Ami e suparadu ku nha maridu. E kreba labanta-m alebi… ta fla ma N po-l kornu… N larga gardion da mo, N fika mi ku nhas fidju. N larga stapor di omi p ala.

SKRIVON – Napunde ki nha ta mora?

RUTI – N ta mora na Ruâ di Dispreziadu, Baraka numeru 5, Bairu di Sen Nada, Kanpinhu.

JUÍZA – Kantu fidju pekinoti ki nha ten?

RUTI – Kantu ki N pariba nha purmeru fidju, inda N ka konpletaba 17 anu.

JUÍZA – N purgunta-nha kantu fidju menor ki nha ten.

RUTI – Nha kodé tene 2 anu. Kel ki nase más purmeru ki el tene 11, pamodi nha maridu staba nbarkadu. N ten un ku 13, otrun ku 14, kel otu ku 16, otrun sa ta bai fase 18...

JUÍZA – Dja txiga. Nton nha ten sais fidju menor?

RUTI (ta konta na dedu) – Markulinu, Mariâ Djuzéfa, Xipiróta, Krispin, Mariâ Balantina, Santinhu…

JUÍZA – Dja sta bon. Nha ta lenbra di kel noti ki karu da na nha?

VÍTIMA – N ta lenbra, sin senhóra.

JUÍZA – Nton, nha konta li nes Trubunal, kusé ki pasa.

RUTI – N sa ta benba la di Txan di Likrin, mi ku nha amigu Tosinhu. Kantu nu ta pasa frenti di Rádiu, N obi ronku di karu, N kuda ma éra di altukaru ki ta pasaba pa Kanpinhu. Komu dja staba riba di óra i kel altukaru éra últimu ki ta pasaba pa nha zóna, N sota skarera pa N bai panha-l, kantu N ta da fé ma ronku ka éra di altukaru, dja éra tardi dimás.

JUÍZA – Nha ka rapara si karu sa ta benba na forsa o nau?

RUTI – Karu sa ta benba dibagar.

JUÍZA – Xofer ka podeba travaba, pa e invita kusa ki kontese ku nha?

RUTI – Senhóra Dotóra Juíza, tudu kontese mutu fáxi. Mi N atxa propi ma e mi ki ten culpa, pamodi N trabesa strada na skarera, N ka djobe pa ladu.

JUÍZA – Senhor Dáriu txiga di bai djobe nha dispos ki nha panha asidenti?

RUTI – El e bai uns dos bes. Mas se pai go… bai más di kasekantu bes.

JUÍZA (pa Skrivon) – Vítima npresta diklarason (póza) e fla (dos pontu): ma na kel noti ki e panha asidenti (vírgula), e sa ta benba di Txan di Likrin (vírgula), djuntu ku un se amigu (vírgula) senhor Tosinhu (Pontu). Ma sima e obi un karu ta ronka (vírgula), e kuda ma éra ronku di altukaru (póza) ki ta pasaba pa Kanpinhu (vírgula) ma e trabesa Avenida na skarera (póza) ma karu ki Arguídu sa ta giaba da na el (Pontu). Ma Arguídu bai djobe-l un dos bes na Spital (póza) mas ma se pai bai más di kasekantu bes.

RUTI – E bai djobe-m, e da-m dinheru, e pormete-m kuza ki N meste pa N pidi-l.

JUÍZA (pa Ruti) – Nha ka pode sa ta ntoronpe julgamentu. Dja nha ntende?

RUTI – Aian. Dja N tende, sin.

JUÍZA (novamenti pa Skrivon) – E fla ma da-l dinheru (póza) ma pormete-l kusa ki e meste. (Pa Divogadu) Ka ten protestu pa fase?

DIFÉZA – N ten sin, meritíssima. N kre pa respósta di Vítima fika skrebedu na áta sima e fla, subu na ki vlosidadi ki nha konstituinti sa ta andaba. I ma propi Vítima konfesa ku se bóka ma el e kulpadu pa asidenti ki kontese.

JUÍZA – Purmeru párti di rekidimentu N ta deferi, mas sugundu N ta indefiri, pamodi e ka ten mutu ralevánsia pa prosesu.

DIFÉZA – Meritísima, na nos ordenamentu jurídiku sta klaru, ma un ofendidu pode dizisti di kexa kualker óra ki e ntende, até duranti julgamentu. Pur isu, si Vítima seta ku se bóka, ma el e kulpadu pa asidenti, e omesmu ki si e fla ma e ten kulpa i ma e kre tra kexa.

JUÍZA – Ka nu skese ma nu sta peranti un krimi públiku. Ka foi Vítima ki aprezenta kexa i nen e ka el ki ta ratira-l. (Pa Skrivon) E fla ma xofer sa ta benba (póza) nun vlosidadi más o menus. (Pa Akuzason) Akuzason ten algun purgunta pa fase?

AKUZASON (pa Vítima) – Nha ta konxeba kel rapás ki da-nha ku karu?

RUTI – Kantu ki e nâse, ami éra kiriada na kasa di se pai ku se mai. Ami éra sima se ama te diâ ki Omi-Grandi leba-l se mai. Kantu ki se pai bai mora ku otu mudjer, ku Nha Txika, ki ta txomadu Malgetinha, e ka gosta di mi… e dispidi-m di trabadju.

Akuzason ta da pur satisfetu e ta fase sinal pa Juíza.

JUÍZA (pa Skrivon) – Akuzason purgunta-l (póza) e rusponde ma el e amigu di família di Arguídu (póza) i ma un bes éra kiriada di ses kasa. (Pa Ofisial) Nhu manda Vítima labanta i nhu txoma testemunha Dériu Dias Martins.

OFISIAL (ku un pasta na mo) – Senhor Dériu Dias Martins (Dériu ta parse dianti di Ofisial) Nhu bai fika sakedu dianti di Dotóra Juíza.

JUÍZA – Testemunha e ka família nen di Vítima, nen di Arguídu?

DÉRIU – Nau senhóra. N ka família di nenhun des.

JUÍZA – Mas nhu ta konxeba es tudu dos?

DÉRIU – N konxe es tudu dos, enbóra N konxe Dáriu más di ki senhora Ruti.

JUÍZA – Mas kel-li ka ta inpidi-nho di fla verdadi sobri u ki nhu sabe?

DÉRIU – Klaru ki ka ta inpidi-m, Dotóra Juíza.

JUÍZA – Nhu ta njura pa Deós i onra di-nho ma nhu ta fla so verdadi?

DÉRIU – N ta njura pa Deós ki e más grandi ki nha ónra.

JUÍZA – Nton, nhu repiti ku mi: «Juru pa Deós (póza) ma N ta fla verdadi (póza) so verdade (póza) i nada más ki verdade». Nhu sabe ma dja nhu njura, i ma apartir di gosi, nhu ka pode konta kasí. Si nhu ka fala verdadi, nhu ta komete krimi di falsu diklarason, nhu pode té bai kadiâ. (Pa Akuzason) Akuzason kre fase purgunta?

AKUZASON – Senhor Dériu da nprestadu, pa se amigu, se karu ki pa poku ka mata un senhóra. E si o e ka si?

DÉRIU – Mi N ka nprista-l karu. El e pidi-m txabi, mas mi N kuda ma éra pa e sirbiba ku korta-unha. Dipos di asidenti ki N kunsa sabe ma éra el i ku nha karu, pa bóka di Jizéla.

AKUZASON – Mas nhu kustumu npristaba-el karu antis?!

DÉRIU – Kantu e sa ta trenaba pa e traba karta, N kustuma npristaba-el, mas N fladu ma e ta koreba karu naforsa, N ka nprista-l más.

AKUZASON – Nton si kel diâ nhu ka npista-l… nhu kre fla nton ma e furta-nho karu?!

DÉRIU – N ka sabe si N ta fla ma e furta… o si N ta fla ma e otu kusa, pamodi ami N ka ta pursebe nada di lei. So N sabe ma mi N ka npista-l txabi nha karu.

AKUZASON (pa Juíza) – Satisfetu, meritísima.

JUÍZA (pa Divogadu) – Diféza… kre fase testemunha algun purgunta?

DIFÉZA (pa Dériu) – I nhu ta konsidera ma nho éra amigu di Arguídu?

DÉRIU – Ami e amigu di tudu algen.

DIFÉZA – N sabe. Mas N sta purgunta-nho, na es kazu konkretu. Anhos éra amigu o nau?

DÉRIU – Anos e amigu.

DIFÉZA – Foi nho ki kunbida-l fésta... ka foi?

DÉRIU – Foi mi, sin senhor.

DIFÉZA – Modi ki nhu ta atxa di se konportamentu… komu pesoa?

DÉRIU – E bon rapás... alves.

DIFÉZA – Alves modi?

DÉRIU – Ultimamenti e sta mutu konvensedu... mutu armadu en bon.

Diféza ta fase Juíza sinal ku kabésa ma e ka kre fase más purgunta.

JUÍZA (pa Skrivon) – Testemunha rusponde ma (póza) dos pontu: (póza) e ka nprista Arguídu se karu na kel diâ (póza) pontu i vírgula; (póza) ma Arguídu pidi-l xaveru (póza) ma e da-l konvensedu ma éra pa e sirbiba ku korta-unha (póza) dos pontu: ma e da kónta ma se karu panha asidenti (póza) pa bóka di Jizéla (póza) ki parse la na fésta ta da nobidadi (póza) pontu i vírgula; (póza) ma un bes (póza) antis di Arguídu traba karta (póza) e kustuma nprista-l karu pa e trenaba (póza) pontu i vírgula; (póza) mas ma e abizadu ma Arguídu ta gostaba di kóre karu naforsa (póza), ma e fika ka ta nprista-l más (póza) Pontu. E fla ma el e amigu di Arguídu (póza) ma e el ki kunbida-l fésta (póza) pontu. (Póza) Ma albes Arguídu e boâ pesoâ, mas ma últimamenti e sta mutu konvensedu, ta arma en bon – entri parêntis – ezibidor. (Pa Dériu) Nhu pode bai bida di-nhio. (Pa Ofisial) Nhu txoma Deklaranti, Senhor Diabu Dáda.

OFISIAL (riba di pórta, ku un pasta na mo) – Senhor Diabu Rubertu Dáda.

Diabu ta kanba, ta bai sakedu frenti di Juíza.

JUÍZA – Na noti di diâ 1 di abril di anu pasadu, Deklaranti staba di serbisu na Ospital Batista di Soza?

POLÍSIA – Sin, Dotóra Juíza.

JUÍZA – Nton nhu konta kusé ki nhu sisti na kel noti.

POLÍSIA – N staba di piketi na ospital kel diâ. Enkuantu N sa ta daba voltas na bera pa N ozerba, pasa un karu na mi ku kuatu piska-piska sendedu, ta bai rostu pa Banku di Urijénsia. N bai faxi pa N bai da fé di kusé ki sa ta pasaba, kantu N txiga, N atxa kel senhor ki sta xintadu li-sin-sin, ku ar skizitu. N toma-l se nomi, N fla-l pa e spera-m na sala timenti N ta bai ter ku senhóra pa N sabe si pankada éra runhu o nau. Foi li ki e purbeta djazigu, e sapa txada bóka-bóka.

DIFÉZA – N ta gostaba di pidi Deklaranti un pikenu sklaresimentu. (Juiza ta fase sinal ma e ta konkorda) Nhu da Arguídu vós di prezon?

POLÍSIA – Nau! N manda-l spera-m, timenti N ta bai terba ku mudjer pa N sabe si pankada éra mármi o nau, pa N kunsa disidi si N ta poba el prezu.

DIFÉZA – Mas, ka éra más midjor si nhu lebaba el pa Skuadra timenti nhu ta speraba pa relatóriu di médiku?

POLÍSIA – Mi N manda-l pa e spéra, N bai toma mudjer nomi.

Diféza ta fase Juíza sinal ma dja e sta dispaxadu.

JUÍZA – Arguídu ka ten nada di fla pa rabate-l?

DÁRIU – N tene... N kre fla uns poku kusa, i N ta spéra ma es ta sirbi di protestu pa odjadu ma N ka ten kulpa. N ten berefikadu ma txeus dipoimentu ki prestadu li, ta pidi klaru kóntra mi, un siveru kondenason. Mas, N ta kontinua firmi ta fla ma N ka kulpadu i, N ta spéra ma kel ó ki Dotóra Juíza analiza prosesu, ma ta parse lus klaru i sufisienti pa justifika nha inosensia. N ten raparadu na sinplisidadi di-nha, senhóra Dotóra Juíza, ma te gosi li inda, nha ka duvida un so mumentu ma N ka kulpadu. Apezar di N sabe ma ten brajeru ki kre fase di es kazu un komédia pa e pode ri i fase txokóta te ki e farta. Nha grandi amigu Dériu, pintxadu pa rankor ki N ka sabe di kusé i nen pamodi, oliás, talbes pamodi e sta linhadu na onda di ódiu ki se amiga Jizéla ten kóntra mi, e oferese vuluntariamenti pa e ser nha karasku. Mas, seja kel ki Nhor Des kre. Senhor Dotóra Juíza, ka parse-m ma N sa ta tra konkluzon fáxi dimás. Mas, si nha striba ki nha kondena-m, e ka purmeru bes ki un algen sa ta kondenadu sen e fase nada. Jezus Kristu tanbe foi kondenadu injustamenti.

Arguídu ta xinta, Juíza ta pasa palavra pa Ministériu Públiku pa deduzi akuzason.

Partilhe esta notícia