• Praia
  • 29℃ Praia, Cabo Verde
É ka lobu ki fase (últimu parti)
Cultura

É ka lobu ki fase (últimu parti)

ADVERTENSIA

1.

Es stória ki nhos ta ben le a-sigir (motivu di si publikason é manifesta solidariedadi ku diputadu i adivogadu Amadeu Oliveira) é parti di un livru ki inísiu dja nu tinha publikadu li na Santiago Magazine, na simana ki antisede ileison lijislativu. Nu ta publika duranti es simana novu intruduson, prólugu i parti di kapítulu 7 undi ki ta entra personajen Armadeus Artilieiru (i otus), undi tanbe ten alguns riflekson sobri djustisa, puder, ets. 

2.

Nos kurason di pueta i nos umanidadi d’omi so pode staba ku Amadeu. É ku omi moda el ki ta inventadu tenpu nobu, más justu, más dignu, i, purisu, más umanu.

Nada di kel ki kontise li é ka di spanta. Ben pelukontráriu: era spektável i privizível. Jestu di Amadeu é un hybris (fronta diozis) pikinoti, na nos midida, na grandi trajédia di nos téra. Purisu el ta ben paga pa el, mas si jestu ta fika. Nu ta spera m’el sta pruparadu. Kel di-nos li é un jestu pikinoti dianti di di-sel. 

3.

Es livru konpletu nu ta ben publika-l na setenbru, na altura di kanpanha prizidensial (tudu kes kandidatu anunsiadu é personajen des livru) nun idison pikinoti (talves 100 izenplar numeradu i sinadu pa otor, ku ilustrason di artista plástiku kabuverdianu Tchalê Figueira. Tamanhu privistu di livru é 400 pájina). Motivu des tirajen pikinoti, é pa nu pode ben faze un novu idison kurijidu i omentadu dipos di ileison prizidensial. 

4.

So pa nhos fika k’un ideia, nu ta aprizenta-nhos personagens des livru, paralen di kes ki nhos ta ben odja lisin en ason: Kondi Sarméniu, Tamanhu Almeda, Kalé Tintureira, Xona, Uzé Das Névuas, Kaldu Ki Dja Bedja, Eli Sanxa, Kasi Kapina, Tulisis Ka Ta Reia, Djanvira El Propi Kalada, Don Karlindu, Kristiana Ponti, Oswaldu Ozóriu, Tanny Sínula, Ka Máriu Mas Lúsiu, Dan D’Akademia, Euritristi Tontera, Bera Di Mau Arti, Abronka Pilantra, Kalabetu Sibia, Nhu Lobu, Xibinhu, spritus di Tonjéniu Ta Bare, AmilkaTabral, Da-m Bara, Kamoins, Juaun Váriu, Já Ká Naun Stá Ardoza, Tonézimu Saltadera, Spritu Sen Medu, Dios, Xuxu Pe di Feru, paralen di propi pueta i Koru, k’é personajen más inportanti, pamodi el ta inkarna vos (djustisa) di povu i di polis.

Nu ta marka enkontru ku nhos pa setenbru, nu ta spera ma na meiu di txuba ku padja berdi. Bon leitura, un odju na livru, kelotu na lobus.

Kapítulu 7

[koru final]

 

A lei di omi

ki ka ten otu

na nun kau

nomus norma regra

el ka sta skritu pa senpri na pedra

mas el pode muda en nomi d'omi

mas é ka pa bira totolotu

prémiu di djogu di lakrau

é ka p'el torna sima prustituison

                               di votu

pamodi tudu nason

ten ki odja txiga si dia

sima pueta fla na puezia

 

ka poi pe na txon

pa sai pa kore

bai é tudu na kaxon

mas so ora ki nu more

 

aima ta subi riba la tran

pamodi é la k'é si morada

fase djustisa sikre da bran-bran

sikre es miasa morti ku pankada

 

dentu teral nu finka nos po ku nos ástia

na ladu di nos funku i nu fase nos planu

pamodi midjor várzia

é undi ki ta txigadu palmanhan sedu

sima purmeru txuba ki ta kala-nu

nos ansiedadi mas ka ta tra medu

di tenpu k'é pai di danu

i nos ki ta anda ta marsia

nu ka pode skese nos prumesa

purisu nu ka ta xinta na tudu mesa

mas nu ta lenbra ma nos é di tenpu

                                       di tripesa

ma nu kore dianti tenpu

i nu skiva soku'l bentu

desdi nos nasimentu

 

mas nu ka bende sola di nos pe

sobritudu nu mante nos fe

sima es sentensa ki dja nu skrebe lisin

ma dever sta na kabesa d'omi

ma divindadi ten un munti nomi

mas nu ta loba pa kel un fin

k'é fla sin pa norti i pa sul

pa noti'l treba o séu azul

npos nos é rostu i vos di djustisa

purisu gosi lumi dja tisa

purisu po más gros é kel di-nos

ora ki nu diskubri podridon bos

na txon o na skina di nos nason

nu ta fla ma pa es ka ten perdon

 

zinbra po rapasinhu di txonbon

si mo kansa-u nu ta sugura-u

labanta pedra bu mostra lakrau

sota lumi pa tudu kau

i s'es ben p'es ben tenta kunpra-u

o s'es pensa na mata-u

fla-s ma bo é spritu

ma bu ta sonbra nen es ka ta odja-u

p'es sakuta putensia di bu gritu

oxi i manhan pamo bo é fidju di pridistinason

ma bo é d'ilia i di mundu i ma bu dedu

sta pontadu pa ses porta

p'es fase simentera monda korta

p'es lenbra ma bu distinu

bu prende-l sedu

          ku agu di batismu

pa el bu ta vive na sepa torta

pa bu ka kume pon di mintira

bo k'é puru sima mininu

sikre bu idadi dja bira

di altura di tudu signu

bo bu ben pa bu fase bu nomi

                                dignu

i ku el dignidadi di tudu omi

                        

[koru ta da un poza ki ta fika un

silensiu ian dipos el ta torna kumesa]

 

S'es ta vive di indjustisa

si ses onra dj'es inprista kubisa

es ka ta purdua-nu

nen rivolta nen orguliu

nes pobri país di juliu

nos ki nu ta anda na txada planu

i nu ta subi rotxa prigu

i tudu ladera runhu

desdi nos fonti di junhu

mas nu ka ta fuxi di inimigu

 

pamodi ses odju djobe-nu

nos nu ka ta mostra porku nos alma

talves nu ta ben kai na lama

pamodi nu ta xinti grandi orguliu

di prumesa ki nu fase es pobu

ma nu ta ben kasa tudu lobu

na tudu txada ku grandi baruliu

 

i sima pe é pa anda na direson di bida

é si ki nos odju ta rabida

na madrugada ki infinitu

ta korda-nu sima un pitu

pa nu ben fla ma gosi é ora

di nos gritu

ki ta fla-s «nhos ba enbora»

 

nu sta fartu des farsa

di djustisa

es ta ri es ta kunbarsa

es ta djobe-nu es ta fase trosa

pamodi txon dj'es toma

más ki rosa

ku truki di bandidu o a-forsa

na ses konta ten so soma

puleru dj'es da ti pa kunbosa

i nos ki ta kridita nun vida livri

nu ta rola pa diklivi

pamodi kusas di mundu

ta puxa-nu so pa fundu

 

i si medu é ka nos kunpanheru

es ta konvoka forsa di dinheru

i nos ki na pasadu nu ponta-s dedu

i es sabe ma nu ka segu

ma nu ka ta vive di susegu

es ta fla-nu pa nu ba kume farelu

ba banketia ku arnegu

na krus di txada barnelu

 

i nos ki ka ta txora

nu ta fika tristi

pamodi es ka merese bisti

es toga ki nu ta adora

mas ki pa es é sinplis pesa ta dikora

ses korpu intxadu di vaidadi

ses spritu ki ka ta xinti perpleksidadi

na verdadi é ku tudu lágrima

ki nu ta pensa na nos lástima

mas kenha ki ta kudi-nu

si na palásiu sta so mufinu?

 

[un parti di koru ta ponta

pa palásiu prizidensial

i otu parti pa palásiu

di djustisa ki sima nu sabe

ta ladia prasa grandi di praia

di santamaria di vitória

kapital di kabuverdi]

 

[koru]

 

Si nhu kre ser prizidenti

ó pueta nhu ten ki ser más izijenti

ka xinta na digrau di ses porta

ka kume kobi di ses orta

 

pamodi na verdadi

é divinu briliu di liberdadi

ki t'odjadu na omi na kualker idadi

so ku el ki nu pode konstrui

un verdaderu polis rial sidadi

sen gritu di tirsidjadu ta ui ui

sen ansiedadi na nos kurason

pamodi nos tudu é bitxu di txon

 

i kenha ki sta na palásiu ka di nos timi

i es ta fitxa odju dianti di kurupson ku krimi

mas nos ki orizonti é nos kaza

nu ka ta seta ku rizignason

ma mo é so pa labanta pa benson

o skese kastigu antis di perdon

mas nu ta gasta nos pás i nos susegu

pa nu ka dexa mal kanpia riba des téra

ku nos konsensia k'é sima un braza

ki ka ta pidi aplozu o vénia unséra

 

mas ta fla ma nen susegu nen inkonsensia

nu ka ta fase-s nos palásiu

mas nu ta prega ku dos pregu

ku urjensia

na portal di konsekuensia

(pamodi mundu sta segu)

nos lamentu na forma di sermon

 

[…]

 

[koru]

 

Nos ki nu ta odja tudu di lisin

ti orizonti sen fin

ki nu ta fla iternidadi m'é ben-vindu

gosi nu sta ben papia finjindu

(sen mutu finji) m'é en abstratu

kenha ki kre nfia karapusa pa nfia

kenha ki kre ngispa tanbe pode ngispa

 

nos nu ta fla  nu ta sentensia  nu ta purfia

k'es ta odja di nos boka ta sai so xispa

nos nu ka ben pa puleru nen pa oru o pa statu

mas pa nu fla ma dignidadi é bunitu ma ael é lindu

 

nos nu ka ben pa puezia  sikre nu ta faze

puezia  nu ben pa partikularidadi k'é traze

                         alentu ribelion rizistensia iternu i orguliu                   

                        tanbe iternu (mesmu baxu padisimentu)

ki nu konsagra desdi nos nasimentu

na kel antigu i rinovadu mes di juliu

di txuba prometedu na lunáriu

ki tanbe ta prumete-nu janeru

di lus ku klaridadi (i non di puera ku seru)

k'es ta kola-nu sima un bon simentu

o bon bentu ki ta libra-nu di nofrájiu

i nu ta nara sima un bon presájiu

 

nton es k'é guardion di konstituison

es ta finji m'es ka sabe ma sta la direitu

di rizistensia? ma desdi senpri direitu

ael é pa garanti liberdadi d'omi i di si irmon

                                                  na ses txon

 

p'es ka vive baxu di forsa di indjustisa i tirania

pa libra-s di tudu inikuídadi? purtantu armadeu

sta dentu di razon  protejedu pa konstituison

djustisa é ka pa spera ti ora ki kai di séu

é pa tudu omi labanta pa luta pa el tudu dia

 

nhordes nen na ora di bai ka ta vizita-s

ninhun puder inspirador pa ses konsensia i boka

asumi fadja k'é di tudu nos i des forma ta badu en pás

enbora subrusaltu ta fika na nos spritu ku nos boka?

 

                        [es miditason o setensa di koru

ten rilason ker ku partis antirior di pesa

ker ku kelotu ki entritantu  ta ben ben]

 

[koru]

 

A puder puder

ki bu ta fase omi ten

dos kara i ninhun alma

i tudu dos ku sedi di puder

ta disfarsa na meiu di fumasa

pamodi si finalidadi

é ka fase ben

é ka pruklama i instaura igualdadi

mas pridumíniu di alguns

skese kexa i zunzuns

pa invoka un falsu kalma

la undi ki iluzon di verdadi

é ka bitola ki ta rikonhese

ninhun grandeza

nen kel tributu ki bu merese

mas farelu pa paga

kes ki sta pustadu na sperteza

es mau saga

ki ta veneradu pa tudu ladu

 

mas odju ki ka segu konxe

vokason di kel k'é puru

sikre na treba noti sukuru

sikre baxu tetu o tedjadu skonxu

ta difende onti manhan i oxi

ta difende ku zelu

na meiu di tudu amargura

o sufrimentu

ki ka ta kaba nen ku risponsu

mesmu si bida é si apelu

i konsiensia é si armadura

kontra mau dixsirnimentu

 

nu debe kridita ma mintira ta pirsigidu

ma finjimentu ta diskubridu

ma trosa ta paradu

li i na kualker ladu

ku xikoti di un vontadi

ki tenpu linpa di gran mufinu

p'el ka anda di kosta viradu

                           pa distinu

k'é si disizon di konstrui sidadi

d'omi ki ta kridita i ta prega liberdadi

komu dizígniu más universal

pamodi ael é kel nisisáriu sal

ki ta tenpra spritu kontra mal

kontra tudu vendaval

ki ta disponta na kualker idadi

mas dividu nos frakeza

ki ta pruvoka-nu tantu mufineza

el ka ta kobra-nu más ki nos tiston

                                di tristeza

o un tardi di orason

non pamodi nu ta vive na pobreza

mas pamodi nu ta odja poku krensa

                         dizanimason dja lastra sima un duensa

                         ki pa el ka ten ramedi

ta mata-nu nos sedi

di vive na grandeza

k'é omi xintadu na tereru di sabedoria

ta spera si ora i si dia

 

ka ten nada más grandi

nen más sabi

ki ka inporta ku morti

mas mostra-l undi ki sta txabi

pa kel últimu gota di sangi

i ti undi k'el ta da korti

 

pamodi imurtalidadi é vive

sima nu vive   ta riklama i ta iziji

non pa nos mas pa kes ki sta kaladu

xintadu ketu na nos ladu

si padás di pon  si kaneka d'agu

pa si spritu ki dja sta instaladu

na silensiu di karera nhu santiagu

i más ki tudu ku si benson di dignidadi

ki ka [ta] bandona-l na ninhun idadi

 

[…]

 

[koru]

 

Inda antis di nu bai nhos obi nos últimu vatisíniu

«sima tenpu ta simia simenti di diklíniu

si ki pueta ta ben paga pa es livru tudu dia

mas el ta paga-l sima vinhu ta da-l alegria

pamo ael el nase p'el vive i p'el more pa puezia

 

mas ael el ka sta el so  sima el sta

difende povu ku po na mo  é si ki povu

ta difende-l  i nos k'é koru nu ta guarda-l

                                                  kosta

di tudu traison  tudu prigu i tudu mal

nu ta djobe nu ta fla-l «ale nhu lobu

ta ben»  mas nos nu ta konbate-l ku fogu

                                             di  puezia

 

ku nos vos ki ka ta diskansa nen un dia

kántiku di armunia é odja lobu tudu ta kore

é odja fronta ku indjustisa ta murutxa ta more

na nos téra  téra k'é pa kel di txon i pa kel di tori

dja nu bai  dja nu bai  nhos vive livri ate un dia

 

[i komu nos bida ta kontinua es livru ta

                         pirmanese abertu pa djustisa di méritu

                         o kastigu di falsidadi   nhos aguarda pa

                         livru interu na mes di setenbru  kenha ki

                         kre papia ku otor ale si kontaktu lisin                       

                          jltavares.poeta@gmail.com]

                       

Skritu na abril/maiu i rivistu na agostu di 2021

 

 

 

Partilhe esta notícia