Cultura

Cultura

É ka lobu ki fase I

• Por José Luiz Tavares
• 3 de Ago de 2021

ADVERTENSIA

1.

Es stória ki nhos ta ben le a-sigir (motivu di si publikason é manifesta solidariedadi ku diputadu i adivogadu Amadeu Oliveira) é parti di un livru ki inísiu dja nu tinha publikadu li na Santiago Magazine, na simana ki antisede ileison lijislativu. Nu ta publika duranti es simana novu intruduson, prólugu i parti di kapítulu 7 undi ki ta entra personajen Armadeus Artilieiru (i otus), undi tanbe ten alguns riflekson sobri djustisa, puder, ets. 

2.

Nos kurason di pueta i nos umanidadi d’omi so pode staba ku Amadeu. É ku omi moda el ki ta inventadu tenpu nobu, más justu, más dignu, i, purisu, más umanu.

Nada di kel ki kontise li é ka di spanta. Ben pelukontráriu: era spektável i privizível. Jestu di Amadeu é un hybris (fronta diozis) pikinoti, na nos midida, na grandi trajédia di nos téra. Purisu el ta ben paga pa el, mas si jestu ta fika. Nu ta spera m’el sta pruparadu. Kel di-nos li é un jestu pikinoti dianti di di-sel. 

3.

Es livru konpletu nu ta ben publika-l na setenbru, na altura di kanpanha prizidensial (tudu kes kandidatu anunsiadu é personajen des livru) nun idison pikinoti (talves 100 izenplar numeradu i sinadu pa otor, ku ilustrason di artista plástiku kabuverdianu Tchalê Figueira. Tamanhu privistu di livru é 400 pájina). Motivu des tirajen pikinoti, é pa nu pode ben faze un novu idison kurijidu i omentadu dipos di ileison prizidensial. 

4.

So pa nhos fika k’un ideia, nu ta aprizenta-nhos personagens des livru, paralen di kes ki nhos ta ben odja lisin en ason: Kondi Sarméniu, Tamanhu Almeda, Kalé Tintureira, Xona, Uzé Das Névuas, Kaldu Ki Dja Bedja, Eli Sanxa, Kasi Kapina, Tulisis Ka Ta Reia, Djanvira El Propi Kalada, Don Karlindu, Kristiana Ponti, Oswaldu Ozóriu, Tanny Sínula, Ka Máriu Mas Lúsiu, Dan D’Akademia, Euritristi Tontera, Bera Di Mau Arti, Abronka Pilantra, Kalabetu Sibia, Nhu Lobu, Xibinhu, spritus di Tonjéniu Ta Bare, AmilkaTabral, Da-m Bara, Kamoins, Juaun Váriu, Já Ká Naun Stá Ardoza, Tonézimu Saltadera, Spritu Sen Medu, Dios, Xuxu Pe di Feru, paralen di propi pueta i Koru, k’é personajen más inportanti, pamodi el ta inkarna vos (djustisa) di povu i di polis.

Nu ta marka enkontru ku nhos pa setenbru, nu ta spera ma na meiu di txuba ku padja berdi. Bon leitura, un odju na livru, kelotu na lobus.

KAPÍTULU 7                

[gosi pueta sta xintadu k'un grupu

di majistradu si amigus na splanada di prasa

alixandri albukerki ki na tenpu di rijimi di partidu

úniku     txomaba 12 di setenbru (nu kontinua ku  

partidu   

úniku pamodi pensamentu des é kel me

so ki gosi es ten dos nomi diferenti)       

kes amigu é Tolisminu  Talonba

                   i Tanteru  Armadeus Artilieru ta ben ta pasa

                   kunpanhadu ku si amiga Iletra Pontis  pueta

                   ta txoma-l  kes majistradu ta vira rostu pa la ta

                   tenta pasa dispersebidu úniku ki fika so ta ri é

                   adivogadu Timingu Tomi ki sta la tanbe

                    xintadu ku es]

                    SENA I

[pueta]

Ó amigu armadeu baridera

digu artilieru

bons olius ti vejaun

nhu sa ta ben di kadia

o nhu sta na pasia

ta panha sol di dia?

fladu es kre dexa-nho so kabera

seka-nho na zeru

di tantu bran-bran

[armadeus]

Ó pueta n sta xinti merda

ta txera

es debe sta na bera

es txeru é propi di juis kuruptu

nhu ta fla ma nho é rabeladu

mas ka mutu

nton nhu sta xintadu

juntu ku es juis di merda

ki kre kanba-nu tudu na breu?

[pueta]

Nau nau armadeu

n ben ta pasa es pega-m

ku konbersu

n sta ba rezaba un tersu

pa un katxor ki dios leba-m

el a-dias n ta spera m'el sta na séu

el dja bu ka ta morde-l

i ael el ka ta morde-u

nhos ta fika sabi sima mel

falandu na mel

inda nhu ka kume nun juis oxi?

[armadeus]

Midjor n faseba elifanti broxi

sikre n leba stribilin di koxi

es juis es é intragável

es ka ta pasa baxu

ku dos konbersu

nen rafogadu na taxu

kre é midjor nburdia-s na papel

(papel k'es ta falsifika ben falsifikadu)

reza-s tersu

ki es é diabu i odiadu

ki dibia staba fitxadu

tudu na txabi ku kadiadu

[pueta]

S'es fitxadu kenha ki ta fase

djustisa?

sen padri ka ten misa

(s'é ka si ta parse)

[armadeus]

Nau es ten ki fitxadu

p'es ka fase indjustisa

kuantu a reza misa

ale don karlindu ta pasa na nos ladu

[don karlindu]

Bondia nhas fidju

nhos mante tudu na pás

ka nhos mete na saridju

nhos tenta ser bon rapás

nhos pidi dios pa da-nu midju

i pa libra-nu di obra di satanás

[armadeus]

Falandu na satanás

nhu odja satanás dotu ladu di rua

[el ta ponta pa skritóriu di txoná]

mas djustisa segu ka ta atua

nha mestri viera lopis more

ka txomadu pulísia

ka invistigadu ka dadu notísia

kelotu fitxa na si tori

[el ta ponta pa palásiu prizidenzial]

ale-l na janela

sima mudu ka ta papia

ketu ka ta xatia

sima un tristi sintinela

ki nu ten ki apia

                        dizarma i poi arma na otu mo

                        i na otu onbru

                        na mo di kenha ki sabe da ku po

                        ta ronba tudu ta dexa so skonbru

kre n ten ki ben konkore

nos dos mi ku nho

nu ta fase un djunta mo

(nu kazu un djunta po)

adivogadu ku pueta 

                         dos balenti pa prizidenti

ago k'é da-s kabu di koketa

ago k'es ta more

nu ta rinka-s kori

              ku denti

es goza manenti

pamodi gozu ta kaba

kel li tanbe nhu naxu dja flaba

[pueta]

Mas armadeus nu da djustisa

tenpu

[armadeus]

Tenpu p'es distrui prova

kunpra o falsifika sentensa

nha úniku krensa

é nun repúblika nova

pamodi odju ki ka kre odja

é sima txuba txobe txon ka modja

sima narís tapadu pa ka xinti

é sima fla ma kridita mas atu ta disminti

mas gosi ki mi é diputadu

bonberu é pa bira ta ba parlamentu

di sinku en sinku minutu

porton ka meste fitxadu

n ta lastra lumi sikre na kakutu

k'es ta susta es ta da kudadu

n ta da-s dor di bariga

n ta fase stribilin di stromentu

k'es ta pensa fin di mundu dja txiga

aliás dja txiga propi

gosi badju é na novu toki

nho ki nhu ta mora na fazenda

kel li é riprimenda

pa nhu larga des mau konpanhia

des juis ki tene djustisa na gunia

nhu pensa na nha pruposta

nos djuntadu nu ta ratxa-s kosta

nu ta linpa djustisa di tudu ratu

nu ta mostra-s ma nu ka bitxu di matu

nu ta poi pezu igual na si tudu dos pratu

[spritus ki kre papia ku nos ta kontinua

ta parse ta toma parti nes pesa  gosi ta

parse kauberdianu da-m bara k'é nomi di pueta

di adivogadu filisbertu viera lopes ki inda nu

ka sabe modi k'el more si di morti moredu

o di morti matadu  rasposta inda sta speradu]

[da-m bara]

Ó armadeus ó nha pupilu

kuidadu p'es ka tra-u akilu

pa kes fidjus di sanpe ku dundu

ka manda-u pa otu mundu

mi n pega na po ku bara

na tenpu sukuru'l noti

n da kolonialista soti

n faze-s frida ki ka ta sara

mas gosi n perde géra

ku bandidus di nha téra

gosi n sta li ta spera

kel djustisa dime-divera

es gazia-m es mata-m

mi ki foi envenenadu pa pidi

mas n ka more n mante tran

mas es es kaba pa konsigi

tra nha odju di ses krimi

tra nha pena di ses manha

mas k'es pensa ma dj'es ganha

es ten txeu pekadu p'es ridimi

nu sta li riba ta spera-s

es ka ta fika inpuni pa tudu tenpu

tenpu li ta pasa lentu

nton sima bentu nu sta ses trás

undi k'es rukuti nu ta sinala

undi k'es mata nu ta konta bala

abo ka bu teme ka bu kala

ka bu submete ka bu bate pala

si dj'es kre tra-u di sala

pa ses djustisa di pekadu

seta bai so rastadu

pa odjadu djustisa sta na ki stadu

es pueta li nu papia un úniku bes

n fla-l ma el m'é omi prigozu

gosi dj'el da-m razon dés bes

na es da ku po ku tudu gozu

dj'el fase puezia arma pa difende

povu   sikre povu asves ka ta ntende

(ki puezia é ka pa povu mesmu si é

a favor di povu)    n ten fe

ma el nunka el ka ta bende

m'el ka ta kore m'el ka ta rende

pamodi ael el ben p'el ben sende

ku lus pikinoti di puezia

poi kau lumi tudu ora tudu dia

ataka ladronsis ku tudu vendilion

ki ta konspurka ti lus di dia

na tudu tenpu na tudu stason

ó rapasinhu ki nase di bariga d'oru

ami dja bu po-m ri ti ki n ka pode

abo bu sa ta intxi mundu di txoru

ka bu dexa-s nen kreka nen sarodi

lastra bu puezia poi kau lumi

ka bu dexa bandidu kume

ami dja n ri ti ki dja n pela

dj'es atxa otu k'es ka ta sela

fla-s m'é gazulina k'é bu purfumi

ma bu kama é riba la na kumi

ma bu susegu é odja txada ta pega lumi

kalka-m es ti k'es pupa

p'es sabe m'es téra ka txoma «xupa»

bo tanbe nu ta da-u nos benson

pa bu sugura bara ku mo firmi

ki nos téra sta xeiu di krimi

mas nu ka sta odja ninhun ason

di kenha ki debe i pode aji

falta-s spritu falta-s koraji

é sima ki verdadi ta sega-s

k'es ta kore kadera pa tras

enves d'es da pasu pa dianti

p'es djuda sara disgrasa des téra

undi ki kusas sa ta piora unséra

i noti'l treba noti di medu sta bai avanti

dja n bai   nhos vive livri

ka nhos pensa na morti tristi

pior morti é vive nkodjedu ku medu

pior tristeza é ka ponta dedu

anhos nhos foi skodjedu pa distinu

nhos toma nha bara nhos sai na mundu

nhos kanba-l na kosta des fidjus di dundu

pamodi es lakraus ku es bitxus mufinu

es sta intxi es téra di lamentason

es ka konxe nobreza di disprendimentu

nen redenson atraves di rapendimentu

mas ta txiga dia di julgamentu

ka nhos pensa na pon mas na nason

[dentu kel kau ta sukura ta fase un friu

i tudu algen ta fika ta spera pa odja kuze

ki ta kontise nton ta obidu un vos ki ningen

ka konxe mas é propi vos di Amilka Tabral]